THUKHAWCHANG

-Lalzar B.Sinate (Rachel Pa)

Asiad Village

Dated: September 2001

            Chengna ram bik nei chuong lemlo, hmun tha leh ramtha a hnierhnang a ringna tieng tienga inson leh inpem hnam ei lo ni hlaka. Hmun le hmangin a daibok leiin ramtha/rampui, busuok rawn theina bawin ei chengna ram ei thlak pei hlak. Thing leh ruo, ransa leh vate hai chengna inchu pekin

ei tong hmasasa chu a tuor hmasa an ni pei. Mihriem hung pung peiin, ei fak le dawn zongna le dan suk danglam pei tulin, chengna hmunbik khuor alo ngai tah. Hmun le hmang ‘bika’ neina ei ni lai a hung intlun ve tah.

            Ei pi le pu hai nunphung in nasatakin ami thuoinaw theinaw. A hlutna hrietchieng naw leiin, thing le ruo ami chawmlientu, suksiet in an um a, a ra siktu ei hung ni pei tah. Suksietna lungril  “destructive mentality” eini nunphung a ngei khom hmun insangtak a la chang pei niin an lang. Buoina dang dang chu siehmang harsa ani lai zingin, ei ram chengna suksiet peia uma, buoina bumro intlun san an hung ni pei a hoi. Ran le vate mawitaka an nunphung hmang a mawizie thlir nekin, inthithai, pet/deng/vuok le suknat chakna a lien. Thlai, thing le ruo, boruoktha mipetuhai ngei khom, tul lova sat le vatsiet chingin, Delhi hmuna hai ngei khom, thil suksiet mei mei ching leia mi hnawl ei kai pei.

            Ei chengna ram ei thlir pha lem chu, lung a awi theinaw. Rampui thing le ruo, ei dawnding tui mi lo pai peka a huntaka hung insuo hlak tuhai ei satfaia, boruok tha mi pe tuhai rawtchimit an chang zo. Tuihok vengtu tlawmin, furtuilien ei tawng pei. Ei phai hmuntha, fak le dawn min suo pek tuhai, in hmun a in chang zoin, vairam bufai ringin mi hmusitna ei hmabak pei bawk. Ram changkang ka hmu phak ve na hai a chun, ram bu insuo thei hmun chu an duot bek bek. In hmuna hmang chu hrillo, lamlien fetlang an phal hlawl naw.  Tlangram siea lam lien an zama, a tulna a leilak dawin le tlangvera tlantlang an thlang lem.

            Hnam le ram hmasawn na ding chun sum le pai nek hmanin lungril in thang a tul. Lungril an thang chun sum le pai in a zui naw thei naw. Sinlung thar ei lungrila in pieng tantir ei tiu le.

Thukhawchang–II

            1972 March thla bulah Sorkar sin zomin Delhi khawpuiah ka tla thlave a. Kum khat trening ka nei zovin, UPSC ah an mi sie a. Chuong lai chun Pu L.Keivom, Pu L.T. Pudaite le unau Mizoram tienga inthoka hung kutpar thlieka tiem khop chau ei la um a. Pu Keivom le Pu Pudaite haiin fawrên tieng an mi suoksan nawk nghal hnung lem chu an rieng thlakin khawsawt a um hiel a ni. Harsat changa hang rawn ding an um naw el khêlah tlâksam ni khuo hang pur ding mi an um naw lein bei a dong thei hle a, sin thaw tlok tlok bak chu thaw thei a vangin inhnemna ding a tlawm hle. Hun hung inher peiin, Delhi khawpui an zauh hrat ang peiin,eini rawi khom ei hung pung pei a, ei vangnei dan hi theinghil pal hlau rawi ei tih. Tuhin chu hang rawn ding le harsat ni khua hang tluklutna ei um ve ta a, a thlamuongthlak ta vieuin ka hriet. Sin zom thar le thrangna thar nei hai khomin a huot paw phak khopa thrang lâk le neitu chan chang nghal tum ei tiu. Chu chu hlawtlingna bul a ni ngei ring a um .

            1975 khan kan sungkuoin Delhi-ah kan inson lut a. Kuartar la donglo, mi in hluoa fak fawm zong tak meu ngirhmuna la um kan ni bakah naupanghai sikul fee le an khorsaw thila seng trûlnain a mi del rik bok leiin, patling lu an hâi thei hle. Fak le dawn harsatna khelah vaihai tluk khopa sin thiem ve tum tlat si ta ding lem chun hadamna hun a tlawm hle. In intêp leh sa takah, khawnvartui thuk (Kerosine stove) rim se takin a mi ur a, beidong le lusun lei ni lovin, mit inthîp leiin mitthli ei hrûk a. Tui dei ei ngai a, fridge hlak chu vana ra ang a la ni si. TV lek lem chu manga khom kan la mang phak nawh. Kum hni hnungah Distrct traning nei dingin Manipurah ka fe a, ka hung thlak nawk hnung, 1977 khan promoson an mi pek el bakah kuartar ka hmu ta hlol a, a zie a um sawt kher el. Telefon dam dong phak ve peiin, kan in chu eini rawi tlân khawmna tak, Hmar Center tia a hriet a hung ni ta hiel a. Chanchin dongtua thrang chau ni lovin, pesawngtu mawphurna ruok chu a olsam bek nawh. Mani phur hne taka phur tum le rinumna le retheina hmuna thrang lak thiem a poimaw hle. Beidong lova tuor fan fanin, beidong khom tum sinlo hrim hrim dinga hma tieng pana kalchawi a thra. 

            Kum tamfe DTC bus zuiin ofis ka kai hlak a. Sorkar thratna sorin 1977 khan motor-cycle kan chawk ve hrâm a, kum sawm chuong zet ri se takin ka khal a. Director senior tak ka ni hnung ruok chun ka motor khalin North Block ka lut ve zei tah a nih. Khawvel inher danglam hrat angin thilthaw a hung olsam pei a, eini sosaitia khom ei beisei neka tam malsawmna dongin ei inthrang a, a hmu an hoi bek bek. Chulai zing chun inthrang thiem le mawi a hlu. Inthrangphut le lien phut hi mihriemin ei ngei nuom naw bakah, sietpui a olsam hlak. Lal Davida hril anga pên dîm dîm inchuk hi Pathien lawmzawnga ni ngei ei ring bok.

            Sinlung Thar indintu ding hai hin khawvel pal thiem a,hma hrat taka dom a, enton tlak ni ei tum seng nuom a um. Ka thiem ka tina ni lovin,a tumruok chu ka tum tlat ding ani. Ofis kai dingin kai lova,zirtirtuin inchuktir lova,inchuktuhaiin ei inchuk pei bok naw chun, boralna khawvelah tlu hlum diel ei ta, ei Sinlung chu mi hriet tlak ni ngai naw nih.

(Sulhnung Fang: DT May 29)