Pages

Tuesday, August 30, 2011

Piancham Titi-1


-L.Keivom

Zai tin thang kan vawr a,
Hawikawm lenrual duh hei zawngte nen;
Tlángin min sêl lo u,
Lenlai kan chèn ve e;
Lenlai ni te hi,
Kan la ngai dawn êm!
-Vankhama

 Ni a lo chhuak a, a tla a, a lo chhuak leh a, a tla leh a.  Chu chu khuarèl awmphung, lei mihring hun bi thliah dan chuan darkar 24 chhunga thil thleng reng a ni. Chutiang bawkin mihring pawh kan lo piang a, kan thi a, a dang an lo piang zel a, an thi leh zel a. Thuhriltu phei chuan huaisen takin, “Thil awm rêng rêng hi awm tawh sa a ni a, lo thleng tur pawh thleng tawh sa vek a ni. Pathianin a ngai bawk a thlen nawntir leh thin a ni” (3:15) a ti hmiah mai. Dik tak maw, dik lo tak maw! Tawptai loa inhnialna tham thu maksak a ni fo ang. A chhan chu, a dik leh dik lo fiah hman tur khawpin mihring kan dam rei hman lo. Kan thluaka theihna awm zaa sawm (10 %) vel hmang pha hman chauhin mual kan liam zel a ni. Tam tak chuan 1% pawh kan hmang hman lo mai thei.  Zaa sawmkaw (90%) dang chu lei piah ramah zawi zawiin kan hmang pha chauh dawn em ni ang? Lei hringnun hi hringnun kailawna rahbi khatna (Stage 1) chauh em ni dawn? Chu chu zawhna dengkhawng tak, mi zawh ngai zen zen lo, mahse mi tam tak rilrua zawhna ding reng tlat si chu a ni.
            Hebrai mite thukhawchang, Pathian thawk khum nia Judapa Paula’n a sawi (2 Tim 16) pakhatah chuan mihring hi Pathian anpuia siam (Gen.1:26-27) a nih thu min hrilh a. ‘Pathian thawk khum’ tih leh ‘Pathian anpui’ tih tawngkauchheh pahnih hrilh fiahna erawh ziak a ni awm lo e. Paula chuan van thumnaa hruai chhoh a nih thu leh chumi hmun chanchin chu ‘mihringte sawi thian loh leh sawi hleih theih loh’ (2 Kor 12:4) a nih thu a ziak a. A chhan a sawi lo. Kan lei tehnain a hawlh phak lo lutuk vang emaw leh sawi fiah turin hringchan tawngkain a daih loh avanga Paulan hetianga a sawi pawh a ni mahna. Kan hmuh phak chin leh kan tawngin a daih chin bak mihringin kan sawi fiah thiam lo. Entirnan, kan lei tehnaa kum tluklehdingawn leh maktaduai za leh sawmhnih leh panga (1125,000,000) hi ni (sun) tan chuan kum nga lek asin! Lei tana ni khat leh ni tana ni khat chu tehkhin ngaihna pawh a awm lo. Chu mah, kan hmuh phak maia thil awm a ni.  Pathianin thil tehnaa a hman chu enge ni ta ang?  Chu chu a anpuia siam mihring hian eng tikah nge hre phak ang?  Eng tehna nge hmangin Pathian leh a anpuia siam mihring inkar zauzia kan teh tak ang?  Chutiang lam, mihringin Pathian anpui a nihna a sin hun tur, hringnun inchher chhuan chhoh zêl dan tur sawi aiin, vanram thlenna kawitan, Isua Krista kan rin avanga thleng thei kan nih thu, kan inzirtir ber zawk a. Chu chu chanchin tha kan tih tâk bera chu a nih.  
Chutih a nih laiin, Isua ngeiin, “Tu mah vanah an lawn ngai lo, Mihring Fapa, van atanga lo chhuka chauh lo hi chu” (John 3:13) a ti bawk a. Abrahama te, Mosia te, Davida te leh zawlnei hrang hrang te kha khawi nun piah khawvelah nge an kal tak? Lei hringnun hi rahbi pakhatna lo ni ta se, Pathian anpui kan nihna rahbi tawp thlenna tur chuan rahbi 99 dang zawh zel tur ni ta ila, kan thlenna turin kum tlunglehdingawn eng zat nge ngai ang?  Chu chu sakhaw thenkhatin pian nawn thu an sawi nen pawh hian a inzawl hle awm e. Chung zawng zawng chu Isua Krista tlanna zara pumpelh vek theih kan nihnaah hian tuifinriat aia thûk leh zau zawk Pathian hmangaihna awmzia far khat vel kan tem pha ve-ah ngai ila, a dik thawkhat mai thei. Hla phuahtuin, “A then pawh kan hre thei lo, he lui kam atang hian” a tih ang kha a ni. A then pawh kan hre phak lo takzet a ni. Kan lawm kan tih pawh hian lawm a tling zo teuh loh.
            Baibula mi hmasate kha tun laia mihring dam kum pangngai nena tehkhin chuan an dam rei hlawm hle: Adama kum 930, Methusela- 969, Nova- 950, Abrahama- 175, Sari- 127, Jakoba - 147, Josefa-110, Mosia- 120. A u Esauvan thah tura a vauh avanga a pute khua Harana Jakoba a tlan chhiat khan lêngtûl kum 77 vel mi a ni tawh a, nupui a neih khan kum 84, kan hlaa ‘Val To Lo’ kum let hnih aia tam a ni tawh awm e. Aizawl Trafalgar Square, eh! ka hlap sual, Treasury Square-a awm Information & Public Relations (I & PR) Auditorium-a then leh rual duh leh ngaihawm tak tak te nena awmni kham teh meuha ka piancham vawi 72-na July 15, 2011-a kan lawm ni khan Israel hnam 12 thlahtu, lêngtûl Jakoba aia kum 12-a naupang zawk ka la nihzia ka hre reng asin!  Salah! Chu chu Zotawng chuan, “Mai mai a!” tihna a ni mai awm e. Mahse, a mai mai si lo. Kum 72 vâl hian ka hriat lohzia pawh ka la hre phak teuh loh mai! A mai mai lo.
            Mosia chuan, mihring dam kum pangngai chu a rei lamah kum 70, hrisel avangin kum 80 pawh niin a sawi a (Sam 90:10). Engemaw chen chu mihring dam kumin pun aiin kiam lam a pan avangin, a ramri kham hi thleng pha loa mual liam an tam zawk a ni. Thingtlang khuaah kal ila, lungphun hluia kum an ziak tam zawk hi kum 40 an tlin hmaa thi an ni. British-in min awp laia India ram pum dinhmun kan thlir chuan, chhiarpui 1911-1921 inkar laia mihring dam kum chawh rual chu kum 20 chauh a ni.  Kum 1947-a India ramin zalenna a hmuh khan kum 35 velin a kai chhoh a, kum 1960 hnu lamah a let hnih vela pung zelin, kum 2008-2009 kan thlen meuh chuan mipa dam kum 66.87, minu 71.9 a kai chhoh dawrh tawh a ni. Japan-ah chuan mipa 79.54, minu 86.44 a ni.  Khawvelah Japan minu an dam rei ber a, a dawtah Hongkong (86.1), France (84.5), Switzerland (84.4) an ni. Mipa dam reina ber chu Qatar (81) a ni thung. Mahse, dam rei rikngawtin Pathian anna a tipung ang em?
Tun atranga kum sawm vel hnuah chuan ram thenkhata mihring dam kum pangngai chawh rual chu kum 120 vel ni tawh turah mi thiamten an ring.  Mosia ramri kham kha khawvel hmun hrang hrangah an pelh tawh a ni. Methusela aia dam rei zawk daih pawh an la awm lo ang tih tu nge sawi thei?  Hriatna, thiamna leh finna a pun chhoh ang zela mihringin Pathian anpuia siam a nihna a hnaih tial tial hi khuarel a ni lo vang tih tu nge sawi ngam ang? Chutianga mihringin Pathian anna lama hma a sawn chhoh zel chuan, kum tluklehdingawn tam tak hnuah chuan 50 % vel chu a thleng thei mial mahna! Mihringin Pathian anna a ngah poh leh Pathian nena an inzawmna pawh a nghet tial tial ang tih ka ring. Uanna tawk chauha hre riak ruak, hre pha tak tak mang si lote hi Pathian awm ring lo tawk chiaha zir sil an ni duh hle.
Engkim kan hmuh le hriatte hi Pathianin a dah sa vek a ni tih mihringin a hriat hunah, a têtzia leh a hriat lohzia a inhmu chhuak a, Scientist ropui Isaac Newton (1642-1727) -a dungthulin, “Khawvelin min hmuh dan ka hre lo a, mahse keima ngaihah chuan tuipui kama naupang inhnelh,[1] a chang leh tiauphoa tiaulung mâm zawk emaw, tuikep kàwr mawi zawk emaw chhar tur zawnga dap vel ang chauh ka ni a, ka hmaah hian hriatna tuipui zau chhui chhuah rual loh chu a inzâr a ni” (I do not know what I may appear to the world, but to myself I seem to have been only a boy playing on the seashore, and diverting myself in now and then finding a smoother pebble or a prettier shell than ordinary, whilst the great ocean of truth lay all undiscovered before me) tiin an au chhuak loh theih loh. Hriatna tuipui hi a dai thûk apiangin a thukzia leh zauzia leh an hriat lohzia an hre ril ting mai a ni.
Ropui taka ka piancham 72-na kan lawm dan ziak dawn nafama thu dangdai leh khirhkhan tak lama ka bunsan daih mai si hi a mak angreng bawk a ni. Thenkhat phei chuan, “Keivom hi a tar â tawh a ni. Sawi lo tur tur sawiin a duh duhin a pâwt a ni” pawh an ti duh mai ang. Zawhna khirhkhân, pulpit atanga pau chhuahpui chi ni lo, mahse hringnun nena inzawm tlat si, sakhaw inzirtirna thla kiin a hawlh phak loh, hringlang tlang piah lam thil, thu dengkhawng tak tak zawt tur chuan ât huai pawh a tul châng a awm asin. A chhan chu, mihringin thil kan sawi hian kan thil hmuh le hriat phak chin atangin kan teh thin a; kan hmuh leh hriat phak piah lam pawh kan kalchar mita thlirin, kan kalchar bengin kan ngaithla bawk a. Hringlang tlang atanga teh pawl tam tak kan la awm laiin, kan khawvel thar tukverh leh mit (globalized view) atanga teh pawl pawh tam tak, abikin thangtharho zingah an awm tawh a ni. Thupuana vanram awm dan tur Johan-an a mitthla zawng zawng hi Judaho tukverh leh an kalchar mit atanga a thlir, an kalchar hlam leh sum hmanga a teh vek a ni a.  A hmuh ang chiah hi hnam dangin a tukverh atanga a hmuh ve danin ziak ta se, a danglam viau mai thei. Tongkolonga awm leh New York-a awmin an sawi dan pawh a inang lo thei hle ang. 
A enga pawh chu ni se, a tira zawhna bawk kha he piancham titi hawnna thu khar nan hman ka duh a ni. Pathian anpuia mihring siam a nihna hi a taka chantir turin rahbi eng zat nge kan chuan chhoh ngai ang?  Hringnun hi chumi atana rahbi pakhatna (Stage 1) chu a ni thei ang em? Isua Krista rinna avanga Pathian nihnaa luh rikngawt mai chu induhsakna leh inhmangaihnaah pawh a lutuk in a rang lutuk deuh lo maw?  Êm êm a! Chu chu a ni Johan-an rawl tawp chhuaha a lo auh chhuahpui kha (1 Johan 3:1-2). Chu chu a ni ka thil ngaihtuah thin, ka piancham kan lawm dan ka tui hnih hmaa bung rem ruma ka rawn sawi hmasak duh chu!
Ka piancham mi rawn lawmpuite kha mahni tlatna mualah chuan mi bik vek, Zoram khawvel zauhtu leh timawitu an ni a, an chanchin kimchang ziak tur chuan lehkhabu chhah tak a ngai ang. Chhuah hnih thum vela leng turin rawn hnawh khah ka tum ang e.
 (Delhi, July 28, 2011)


[1] ‘Inhnel’ hi Hmar-Mizo tawng a ni a, naupanghoin thil hrang hrang tia hun an hman- infiam, pawnto, inkhualtelem etc- sawina a ni. Hemi tlukpui hi Duhlian-Mizo tawngah a awm loh avangin ka hmang mai a ni. LK

No comments:

Post a Comment