Pages

Friday, July 22, 2011

Hmar Mihrat:- Khuplal Chanchin


            Khuplal hi kum 1882 khan Hmuntha khuoah a pienga. A pa hming chu Thangzakhup a nih. Ama hi pa hmelthatak le mi hrattak el a nih. Hmar naua chu ama hi ahrat pawl tak ni ngei a tih.
Pa taksa tha deu, a pangti khawm sen deu tût el, intuoi thla le inkhai thli tawk tak el a ni bawk. A dung insang zie chu feet 6 vela insang a nih. A pum lien zie chu vawk inkhi a inkhi in fun ruk zet a tling bawk. A taksa mar tha lai tak chu a ban khawm hi vei intak a ti thei hiel a nih. A vanglaia taka a rikzie chu kg 100 vel a nih. Ama hi pa hrat tak a ni bakah, pa nunnem, zaidam le nuntha em em a ni bawk. Naupang te a ni laia inthawk mi tlawmngai thei tak le neka upa inza em em mi a nih. Mi hlim thei tak ni’n rimawi tieng khawm an hnik em em a, khuongben le darkhuong vuok khawm a thiem em em bawk. Nau pariet a neia, chuong hai chuh:

1. Hmangropui
2. Hmangkhum
3. Hmangtinhnieng
4. Hrangthathnieng
5. Hmangzathat
6. Hmangthanghlei
7. Chawngtinhnieng
8. Hrangdingzo

            Ama hi papui te bawp ei ti laia inthawkin thiempu a hung ni a. Bawlhmunhaia rawngbawlna (inthawina) neiin mihai inza le inpak a hlaw hle hlak. Natna khirkhân tak takhai khawm a thawi dam hlak leiin thiempu sa khawm an ni hun lai rau rau a chu a dawng rawn pawl tak a nih. Hienga hun sawt tak a hmang hnungin kum 1940 khan Lalkher a Pathien thuhrilnaah a hung piengthar ta a nih. Hi taka inthawk hin ringtu ringum tak ni’n kum 1975 khan a thi a nih. Khuplal anga hrat hi khawvela hin mihriem an tam ring a um nawh. A hratzie tarlangna dingin a thilthaw thenkhat hai a hnuoia ei hung tarlang:-

            1. A saihli chu ruova/ruonal chang phelphawk, hang siemthat deua saihli-hrui herin a hmang el hlak a nih. Chuleiin, a saihli hi chu tlangval hrât pawl tak hai khawma an kuoi zo ngai nawh. Hieng ang saihli hmang hin a nih, savawm, zawng, awrrang, sazaw le vate chi dang dang a lo per thlak chuh.
2. Mizoram, Khawlien khuoah zawlbuk buonzawlah an khaw tlangval hrattak le an inbuona, naupang ang chauin a buon leiin mi dang tukhawma an ngam ta nawh.
3. Parbung khaw hmun hlui, khuo a inthawka Km. 4 vela hla-ah, sakeiin sanghal fun ruk a lien a se hlum zo chau a hmu a. A sakeiin  fen zo lovin a maksan chuh a ringah a tan hmawk a, “Nang pasaltha, a lu chang rawh” ti’n a lu a peka. A dang po chu a ke a khitin khuo chen a pai tlung.
4. Lungthulien khuoin hminga a nei pha hiel, an khuo kawla lungthu pathum, pakhat rikzie chu quintal 6 (Kg. 600) vel pei ni dinga ring chu a ching-in-chuon zo.
5. Ruonglevaisuo-ah vai hratpa an ti leh ruo sangkhat pum sun thlang an in ela. Khuplalin awl takin a sunthlang zo a, vai hratpa ruok chun a sun thlang zo nawh.
6. Taithu khuoah siel a ki nguntang chen chawrsawnga thang lain, a ki pahnia manin chawrsawngah a kei kai zo.
7. Parbung lal busung ni’n lal sumbel, khap 12 (sawmpahni-a) lien, sunga zu a bita um chu kawng chen a dawmkâng.
8. Parbung mihrata an hril ve pawl, Kailal, Zosel, Khuonga, Bawngte le Thanghrim hai po in an hrawna, an rengin hnuoiah an zaltir vawng thei bakah, a tho hmasa sa an zaltir nawk pei thei.
9. Kum 1967 khan putar kum 85 a ni hnungin thirtieng hrietrieta lien a kutpui le a kutchal chauvin a hmet ngir zo.
10. Parvachawm khaw kawlah siel hel, a ki khawm tawng chena sei tah, hrui bovin a ki ringawta man in lo fîng khat (Km. 1 neka sei) dinga hla a kei phit zo.
11. Keivawmmuolah a ruolhaiin an chophawka, kherseu tuoi kutring ruol zet chângkawlin a her pek tawl.
12. A hrat lai tak huna khan chu hrei ha zawng awlsam a ti hle a ni awm; Ruo-bul hi phawi zo naw rak a nei nawh.
13. A tar hnung kum 80 vel a ni hnung khawma bal hi a pum pumin vawk-thlai a ding a kut khingkhat chauin a hmetnawi a, a thlak pei hlak.
Ama ngei khawma, “Ka hrat lai chu mihriem a tunga lawn tukhawm ti ka nei nawh” a tih.

3 comments:

  1. Tha in bengvar thlak khawpel.

    ReplyDelete
  2. Hi nek hin a chanchin kim lem/ tamlem zieksa thei nisien lem chu tha zuol awm de aw

    ReplyDelete
  3. A va hei hrat lawm lawm de ziek khawm tiem an hawi ie.

    ReplyDelete