Hmar Hnam Dan:

Hmar Tobul Le Invawng Dan

(Sunzawmna)

Khawtlang siemmhatna dinga tlangsina inthawk ve lo mi tu khawm, dam naw lei an naw leh, a um naw lei a ni ngawt naw chun, khawtlang thuneituha n an run hlak a, ni khat tha hu ding awm tawk an inchawitir hlak.

          Lal le khawnbawl thurel le thupek iengkim mipui huoma inhriettirtu chu tlangsam a nih. Khawsunga vantlang inkhawm hun ding le mipui hriet mul hai chu veng tina tlangsamin an hriettir hlak. Hriemhrei le hmangruo iengkim suttu thirsu veng tina an um hlak. Tlangsam le thirsu khawm hin busung a tlawm a zawng an chang ve hlak.

Khawtlang inenkawlna le invawngna mi pawimaw em em valupa an um nawk a. Tiena tlanga pi le puha n an lo hmang hlak, Hmar hnam nuna mawi tak chu tlawmngaina a nih. Tlawmngaina chu khuokhirna le phutluina mhang loa nungchang le thilthawa suklang a nih. Tlawmngaina umzie hi thumal pakhata hrilfie el thei a nih nawh. Entirna pek a ngai. Lunginsietna le zangaina mhanga, mani ta ding ngaituo der lo a, hmu let ding beiseina nei bawk lo a, mi dang ta dinga rinum tuor khawm huoma inpek zona nun neitu chu mi tlawmngai thei an ni hlak. Mi tlawngngai thei hai chun sa huoi le raldonaah khawm a hmatawng tak ni an tum tlat hlak. Chuong ang tlawmngaina nei ding chun pi le puhaiin an nauhai le an tu le tehai khawm an lo inchuktir hlak.

Tlawmngai insuona chu hienghai hi an ni tlangpui:

1. Phingmam dangchar tuok huna, a fa nuhnung tak le a dawn nuhnung tak ni an inchu hlak. Ruoimhenaa neka upa lemin an fak hma n, an fak hmasa ngai nawh.

2. Thil insem ni khuoah, upa lemin an lak hma chun an chan an lak khal ngai nawh.

3. Ram fenaa ruol le pai damnaw le hliemin um hai sien an maksan ngai nawh. Zawn mul an ni chun, zawnpuitu ding mi fielin an zawn hlak. Rama rikpui mul sien, an riekpui el hlak.

4. Ral le sahrang hmatawngnaa a suok hmasa tak ni an tum hlak.

5. Ramsuok nia zing tho hmasa tak le thlai suong hmasa tak ni an inchu hlak.

6. Mi inhmang zawng ni khuoa, a thisaa hmu a ni hlauh chun tiin a tuomna ding puon a rukin an taivawn hlak. Sarthi a hmu hmasa taktu le puon inkhum hmasa taktu ni an inchu hlak.

7. Damnaw le mithi khuol rala thak ding ni sien, a put rawn tak le sawt tak ni an inchu hlak.

8. Mithi ni khuoa, khuorala thangko mul sien, tir ngai loa, a fe hmasa tak ni an inchu hlak.

9. Mani neka up lem inzana an nei lien em em a. Upa thu chu lal thupek ang tawpin an ngai a, an sel ngai nawh.

10. Lusun le khawsawt lengpui le riekpuitu ni an tum tlat hlak.

11. Damnaw le hmeithai mhangpui ngai mhangpui hmasa taktu ni an inchu hlak

12. Iengkim thawnaah mit rawng bawl lovin a thaw rawn tak le a thaw mha tak ni an tum hlak.

Hieng hai hi tlawmngaina suklangna tlangpui deuh deuh hai chu an nih. Tlawmngaina kengkawna le mawphurna pawimaw tak cheltu chu valupa an nih. Valupa chu tlangval upa, mi taima, mi fel, mani in sung rel fel mi le khawsak dan iengkima mi entawn tlak an nih hlak.

Hnamin hma a sawn ang peiin, khawtlang nun khawm a hung inthlak danglam pei a. India ramin zalenna a hung hmu hnung lem chun, mipui insawrkarna ei hung lak lut a. Khawtlang thuoituhai chu mipui thlang an hung ni tah a. Valupahai khawm a ruota ruot ni ta lovin thlang an hung ni lem tah. Tlawmngaina a tha lai zingin, khawvel intlansiekna le inelna a dang tah a. Chuleiin, tienlaia ei thil ngaihluthai (traditional values) hai hi tulai ram hmasawnna leh khawvel pumpui huop (globalization) thila ngaihlut um hai leh ei buk khi a, ei insiemrem pei hi a tul tak zet a nih.

HMAR INNEI DAN

(Kristien ni hma)

Kristien ni hmain Hmarhaiin innei dan chi li an nei a:-

1. Sawngpuia innei: Nu le pa inbiek rema innei chu sawngpuia innei an tih. Hi hi innei dan tlangpui tak chu a nih. Tienlai chun thiempu n inneinaa chanvo ieng khawm a nei ve nawh. Mo thuoi suok ding tawmin thiempu n mal a sawm hlak. Chu naw chu thiempu n thaw dang iengkhawm a nei nawh.

2. Chawngmolak: Innei dan chi hnina chu chawngmolak an tih. Nuhmei pasal la nei thei si lo, a nu le pa remtinain thuoi thei a nih a. Mihriem dana pasal nei theia a um hma po, a tarpu le tarpinuin zalpui an ta. Puitling pasal nei thei a ni pha, man le muol khumin, sawngpuiin innei hlak.

3. Arasi hnuoia innei: Innei dan chi thumna chu arasi hnuoia innei an tih. Arasi hnuoia innei chu nu le pa rem tina mhang lo va, a ruka inneihai hi an nih. Nu le pa an inbiekrem thei chun man le muol dan pangngai angin an rel hlak. Amiruokchu, nuhmei pa a lung a awi naw hle chun, man pangngai baka inruk man sekhat an chawisatir thei. Inbiek rem hnung chun sawngpuia innei ang bawkin an inneitir nawk hlak. Inruka pasal nei hai chun zuornan an nei ngai nawh.