Pages

Tuesday, October 18, 2011

Barak Valley-A Hnam Ngirhmun


L.Thanmawia Pajamte

          State dang dang le hmun dang danga um haiin ei chanchin tlangpuia bek inhriettuo hi a tha hlak a. Barak Valley laia ei Chanchin tlawmtez uk hril ei tih.

1. BARAK COUNCIL:
          Barak Valley (Cachar Karimganj le Hailakandi District_sunga tlangmi (Hill Tribes) hai ta dingin Barak Valley Hill Tribes Development councilkhu 1996 khan a pieng a. Sum le Development sin khawmin hma a sawn hret hret peia. Kum khata cheng lakh 5 chau ni hlak kha lakh za a hung tling ta a. Budget thara lem hin chu lakh 500 ni ta dinga hril a nih.
          Hienga sum a hung pung lei lai hin corruption khawm a pung ve pei ni awm a na. A chairman tak Pu Ngursunthang chu corruption charge in lung-in a’n tang a. A Chairman ninakhawm a tla a. A hung suok char leh Chairmantharpa Babul Rongmei chu hmel hriet lo haiin an thatna thuah Pu Ngursunthang chuman nawk niin lungina khum nawk a ni a. Tuhin bail-in a suok nawk phawt chu a nih.
          Tuhin Chairman a thi ta leiin Chairmanthar thlang ding ti a ni a. Vice-Chairman Pu T. Sangkhum chun Chairman seat inchu a tum a. Mipui dit dan chun Pu Sangkhum hin Chairman seat inchu naw sien. V. Chairman-a lungawi sien. Chairman ding chu Hmar mi 1 ama rawiin hma la hai sien. Tling ngei bawk dingin inthuruol takin hma la hai sien ti a nih. Chuongchun Chairman le Vice-Chairman chu Hmar mi ve ve an ni thei ding a nih. Thawsuol pal chun a ieng ieng khawm chan vawng thei ding ngirhmuna an um a nih. Pu Sangkhum hi a hrat si, thuhne ruol a ni si nawh.
          Chun, Barak Council hmuna dinga movement kan thaw lai khan Tribe 14 laia Hmarsub-tribe (pahnam) hieng- Biete, Chorei, Chiru, Aimol, Hrangkhol, Sakachep, Ranglong, etc hai hi hnam hrana sie lo dinginPu Sangkhum ka hril a. Ama chun, “ I hriet nawh. Politic a ni hih. Movement hratna dingin hnam hming tam hi a tul a nih” a ti a. Kei khawm chun awm ka ti ve ta a. Ka lungrila ka lo inlau lawk ang ngeiin tuhin an hung har ta a. An pahnam hming sengin member an hung inchu ta a. Assam sawrkar khawmin an hnam hming a member nei seng dingin Order a hung insuo a, “Proper Hmar” a ngai bikhai member chu suktlawmding (down sizing) ti a hung ni tah. Hmar member hai an thang nasat a tul hle a nih.
          Council pieng hlim khan chu Guwahati chun “Hmar Council” an ti hlak a. Kha laikhan thang la thiem inla chu Hmar Council tiin a um sawng thei awm a nih. Hi lai thu hi Council Vice-Chairman lo nih Pu Lalengmawia khan a’n vawi hle a. Ama thu an lak pui naw a nih. Pawi a ti thu a la hril hlak. Tuhin chu hnam hmingin Council a pieng ta pei a, Meiteihai khawmin an hnam hminginDevelopment Council an nei tah.
          Barak Councila hin kum 14 UDC sin kalo thaw a. ka Certificate dungzuiin ka over-age ta leiin pension bovin an min chawltira. Ka nuor nawh. Amiruokchu thla 64 hlaw intang hmu ding ka nei a. “Hienga in mi ban ta si chun khawsak ka tan na dingin ka hlaw intang hi lunginsiet takin mi pero” tiin hnina vawi 4 Pu Sunthang kuomah ka siem ta a. Amiruokchu “Sum a um nawh” tiin a mi pek nuom naw a. Kum 1 sung chau corruption khawm lakh 25 a um thei chun kum 10 chuonga mi chu tamtak a ni thei a. Ka hlaw intang chu pek thei ni awm tak chu ka nih. Ka thei ang anga hnam rawng ka bawl zing theina dingin ka hlaw intang hi hmu thei lang ka nuom ngawt el. “Pe rawh. Pe ro” inti pui khawm hi thil tul ni’n a lang.

2. HMAR MIL:
          Hmar Literature Society, Assam, HSA le MIL Monitoring Committeehai taimakna le hratna zarin Assam rama chun Hmar MIL chu University chenin nei ani ta a, ropui tak a nih. Assam rama Hmar milet 10 neka tam hnam tam tak chun literature khawm la nei lo, an tawng khawm school ala’n chuk lo an ni laiah degree level chenaMIL ei nei ta hi lawm a um bek bek a nih. Gospel Chanchintha zarin ei tawng humhalin a um a, ei vangnei hle a nih.
          May 16, 2011-a Muolhoi a MIL degree levela mi release a ni – ni khan unau Dimasa hotuhai chun, “Hmarhai hi literature-a le educationa ei ni neka an insanglemna san chu Kristien sakhuo an zui lei a nih” an ti a, an dik a nih. Eihnam le tawng mi humpektu le mi chawisangpektuchu Lalpa Pathien a ni leiin Ama lungtizawng taka ei hnamin kal ei chawi hi a tul a nih.
          MIL Hmarin ei nei a, subject dinghai khawm ei nei a, Amiruokchu, a’n chuktirtu ding ruoina ding hnamin sum ei nei naw hi thil buoithlak a ni ta a nih. Silchara G.C. Collegekhu Southern Assam rama College untak le Hmar MIL latu student tamna tak 300 vel umna a nih. September, 2011 a inthawka Hmar MIL Inchuktirtu ding an um naw ani chun MIL chu drop ta ding le kum 2012a khawm nei thei ta lo sawng dinga ti a nih. Choung a ni chun MIL ei nei, ei lawm em emhi lung suknatu chau a ni ta ding a nih.
          Hmar MIL hi a lo hlu hle a. Matric fail ding an pasi pha a. 3rd chu 2nd-ah, 2nd chu1st-ah a hlangkai a nih. Hi harsatna hi sut kieng dingin Hmar Inpui Gen. Hqrts., Barak Valley and N.C. Hills Region, Hmar Inpui; Hmar Literature Society Assam le HSA haiin hma an lak a. A tul tak chu SUM a nih. Chu chu ei renga mawphurna a nih. Mimal Organisations, Missions, NGOs,thawkna neihai, Job card holders, MLA, UDAand Dev. Councils haiin Inchuktirtu hlaw ding ei dengkhawm a tul a nih.
          Mani tawnga MIL la nei naw haiin Hmarhi an laka. Inchuktirtu ding an um ta naw leiin tuhin Mizo le Alternative English an lak el an tah. Hnam hung dam det det- hung thi nawk el ding hi invawi tlang seng dingin eiin ngen a nih.
          Barak Valley-a hin hnam le hnam, chi le chi buoina le in-erna um ngai lo; economic blockade le mani le mani inhren phingtamna um ngai lo; fak le dawn tamna hmun, infepawna remchangna hmun a ni leiin Hmarkhawliena hin khaw dang mi a sang tel inchuklai an hung um a nih. A hmun le hmang hi sukhmasawn dinga tha a nih.

No comments:

Post a Comment