Saphai nun hi ei enin ei rama misawnaria hung
hai chen khom kha ei thlir chun an mizie hrima chapo hnam, mi chungdel, anni
khawsak dan le an nun dan hai khah tu nek khoma thalem le insanga inngai hnam
an nih.
Abikin, eini tlangmi, hnam mawl, piengdanah mi tehre, hnarbong le hmai
inbiel hai lem hi chuh an mi hnuoi sie zuol bik. Lushai Hills le ei rama
Chanchintha hrila Missionary hung hai kha khawlai hmun a khom, an tlung phak na
taphotah Chanchintha el bakah, an hnam niphung le an nunpui kha ei ni
mimawl hai lai suklang an tum hmasak tak ani sa bokin an lang . A makin a
danglam nawh, mihriemin pieng dân hrim ah hnam nunpui, chet zie, chang zie hran
hran ei nei senga, Saphai chuh an nunpuiah an chienga, an ihmu le an
intlonpuihai hnam nunah an inbelna hai siethlaa dol zora zor el chuh an tum
nawa, an hnam mizie khom a ni bok nawh. Ei ni hai leh chuh kar hlatak el nih.
Ei ramah Gospel Chanchintha an hung phur lut khah lawm a um lai zingin,
Chanchintha ei bek bawr ruol ruolin, eini (tlangmi) mawl le a bila la tho lo
hai chuh Saphai hnam nun zui dinga inzosa ang hrieuin an khawsakdan le an nunah
ei zor thla nghala, ei nunpui hai chuh inzapuiin tuol kot ei kan hma’n kotkhar
bula chun ei sie thlak nghal a, Eden thil hlui ngaiin ei ngai nghal el a nih.
Ei hnam nun tamtak, nuom le nuom naw hril
thei lovin thaw lo dingin an in tawp tir bok. Pastor Thangngurin ‘Eden
thil hlui thlanah an vui tah’ tia a hlaphuok khah Hnam Nuna le ei khawtlang nun
hai a khan ei bel thlap niin an lang. Hnam thil le inkungkeina nei hai hrim
hrim siethlaa maksan naw tu hai chuh Pathien thu awi khom ni hai sien vanram
kai lo ding ang khieuin ei hmu sakhi nghal bok a nih. Chutaka inthok chun ei
hnam niphung(identity) hai laia hieng, Hnam Lam dam(Folk Dance), Pi-le-puhai
thu-le-hla(Folklore) dam le ei hnam a ser-le-sang chihran hran ei nei hai
kha Kristien hung ni taphothai chun thaw thieng lo anga ngai na lungril
leh bawm thar(Kristien sakhuo) a chun an hung lut pui peia, chu thu fe pei chun hnam pakhat ei
nina suklang tu thil hai hrim hrim chuh inhlui suoksana inthar(Kristien)a ei
lut char khan kot ei kan malamin chuonghai chuh kotkhar bulah ei the thlak
vong, a tawk a tawk nawk el khom chuh thieng ta lo ang khieuin ei tawkserah ei
ngai ta pei a, chu ngaidan chu thangtharhai lungril a chen khom tuin a um zui
ta pei a. Hnam nina suklang na, Hnam Lam dam, ei Pi-le-Puhai hla el chau
nilovin, Saihla(nunghak tlangval inngai na hla) le Hla Lenglawng(Khawtlang
Hla)hai chen khom sak ei in sum phaa, chuongang thil, a lang-a-changa thawtu
hai chuh ei hung hmu setan hlur pei el tah bok a nih. Chu thil chuh Kristien
sakhuo ei pom el leia um niin an lang nawh, sap missionary haiin ei hnam
niphung le inlaichinna nei hrim hrim hai thaw lo dinga an mi lo in chuk
tir na khah Chanchintha ang hielin ei pom deta, chu kakhawk pei chun ei Kalchar
thenkhat ban si lovin, ei khawtlang nun le ei Hnam Lam(Folk Dance), Pi-le-Puhai
thu-le-Hla(Folklores)hai chuh khawhri suk lungawina dinga Inthawina chihran
hran an lo thaw hlak hai leh ei hmu de tlata, ang khata zel tum phet phet tum
na Kohran hotuhai lungrilah a bo thei nawh. Kohran thenkhat a firfiek deu pawl
lem chun Kohran Upahai thu intiemna a chen khom chuongang thilthaw na a hai
thang ve lo dinga thu intiemkamna chen an in nei tir hiel nih. Chu chun
thangtharhai kut le ke chang ding a khit a, an pen suok tir ngam naw bok a nih.
Chuleichun, Hnam Lam tia hun bik a hai ei suklang hlak hai khom a thar um ta
lo, a pangngai ngot chi 4/5 hai chau naw chuh suklang ding ei hriet sap ta
nawh. Chuong chi 4/5 hai chuh Hnam Lam tiin a vel a velin ei lam kuol pui
ta mei mei a nih. Kristien ei hung ni hlim lai khan Saihla le Hla
Lenglawng sak an khapa, thalai hai lungrila hlak hla thar a suok tlawm
pha chuong si nawh, Kohran tienga khap na ang reng tongbauin a deng zing bok. A
tawp a tawpah thawdan thar a hung suok taa, chu thaw dan thar chuh hi hih a
nih. An hla phuok thar hai chuh a thluk Kristien hlathluk in an siema,
puipungni khuo hai ah mipui hmaah an hung sak ngam taa, a ngâitu Kohran hotuhai
khom chun mipui hmaah na inchang mutin an ke an an lo tet ve khuk khuk el niin
an hril hlak. Chutaka inthok chuh ‘Kei let Hla’ ti tong hih a suok pha tah a
nih. Amiruokchuh, tuta ei hril ruok hi chuh, a hmaa Kristien hlathluk a um ta
sa intawmpui hlathluk ang ni lo, an awm suok ngei a an iphuok, mani taptebul
huong sunga inthok ngeia a thluk khom hung inchor suok Saihla (Love Song) le
Leng Lawng Hla (Social Songs) hai ruok chuh a ngai harsa tu chen khom hin ei la
ti tlat. A mak danglam khop el.
Sap (Missionary)a hung hai khan, an ni tarmit
ennaa an en le an thlirna tukvera inthoka an thlir phak le thaa an hriet hai
chau khah ringtharhai thaw dingin an inchuktir a. Ei hnam ser-le-sang le
khawtlanga an insukhlimna thil tamtak hai chuh an hnawl pek el chau nilovin,
chuonghai laia tamtak chuh thlanah vui hmang pekin tho nawk ta lo ding ang
hrieuin an hnawl pek ta a nih. Biek In Inkhawm hun a khuong an hmang chen khom
iemani chen kha chuh an khap peka, a aiah tingtang (perkhuong) a mi thuoiin inkhawm
an hla chang er ur hai chu an sak pui a, naupang Davidin Goliath a hmatawng
ding tuma lal Saula ralthuom an inbel tira a changson thei hlol naw ang el khan
hla zoi sak hlak hnam haiin rawlteleka suok rak a hla an hang sak pui khah an
changson naw zie chuh hrilin a siek nawh. Hnam tinin fedan thlungpui le mani
kalphung ei nei senga, Saphai innui inzatna le ei nui inzatna boruok an ang naw
ang bokin, an tap na le ei tap na an hmu tuo nawa, chuong ang bokin, an hme du
le ei ni hme du khom an dang. An inhlut thil hai le ei Hnamin an hlutsak hai an
ang naw bok.
Hang en hman ta’m, ei tulai Biek In Inkhawmna
hai a khom hin pasalhai chu Saphaiin incheina Coat le an necktie a inbelin a
hmatawngah inden mutin ei inthunga, mawi ei in tiin ei lung a kim hle’n an lang.
Chu chuh sappui nun ei haw ana, sienkhom, Biek In Inkhawmnaah ei Hnam thuomhnaw
nuhmeihaiin biin an sil chun Biek In inkhawmna silfen le inhme lo rieua ngaidan
ei nei ve thung tlat a, chu’mnu chuh a vanram kai ding chen khom thei sien
chuh, khap nuom el ding mit mei ei nei tlatin an lang. Nuhmeihai hih Hnam
thuom le incheina hai humhaltu an ni sia. Nagahai, Vaihai hih hang en inla,
Biekin Inkhawmna an fe changin an hnam incheina puon le iemani bek thang lovin
Biek In ah an fe ngai nawh. Chu chuh an Kalchar, an niphung a ni leiin mawi naw
le inhme ti tu an um ngai der nawh. Ngaisang an um hrima, Hnamah an
chieng zie hmu thei el a khom an in suk lang a nih. “Hnam le tong hi Pathienin
a hmangtu dinghai kuoma a rochung ana, suklarin ei hnam thil hai chu chawisangtu
ding le domsangtu ding ei nih. Hnam Nun le Hnam ro inzapui tu chuh a Hnam
inzapui a nih” an ti lem hlau el. Eini rawi khom hih hieng hai ang khopin
Hnamah chieng inla chuh ei sir-le-vela mihaiin mi hmusit nekin mi ngaisang lem
ngei ngei an tih.
Adik dik a hril ding chun, Saphai khah
Sakhuona thlaphenah an hnam mizie le an Kalchar eini rawi nunah an mi tu lut
char chara, eini hai hlak chu ei mawlin ei lo invet sia, Saphai Kalchar zui
chuh changkangna’m anih ei sawna, mani hnam nunhai hmusitna le inzapuina ei
hring suok pui ta lem hlaua. Chulei chuh a nih, ei Hnam thil le inkungkeina nei
thil tamtak hai chuh ek hnawla ei hnawl na chuh. Hnam le tong a um chun a
hmangtu chun mizie le nunpui a nei ngei ding a nih ti hih khawvel siemtu siem
dan chuh a nih. Rannung chitin reng hai khomin nunpui le zierang an nei seng,
Ui nunpui le a zierang hih Mengte in thaw tir tum tlat ta inla, ei inchuktir
taimak a zirin a then a zar chuh a thaw el thei. Sienkhom chu a nun chuh Mengte
danghaiin zawm chuong naw ni hai. Chuleiin, thil siem tinreng a tel puia nina
thlungpui pakhat ei I zui seng a um a chu chuh ‘Nunpui’ (Kalchar) ei tih.
Sap Missionary haiin, ei Nunpui a reng a ram
an naw khoma a tam lem dai mi vat thlu pekin an ni Kalchar zuia thle dinga ei
lungril mawlngawna hmunah chi an tu khah ei hnuoi pil a khan a lo to tha em em
ela, chi hlui (ei nunpui) khah chi thar (Sakhuo) chiin a dip rala, chi hlui chu
mawng suok thei ta lo ding khopin hnuoi charin a char hlum song ta a nih. Chu
chi, inziet ta lo pahni, chi hlui le chi thar inkarah phuokfawm nun, hnam dang
hai nun bakah chi hlui le chi thar nun inpolhai chuh, thangtharhai hin zui le
chel mumal ding mumal hre lovin zan thim laia mi a lawna an mai ruoi ang elin,
hnam nunpui tia innghatna mumal nei lovin ei intawi leng kuol mei mei el ni ta
in ei inlang a nih.
Mani hme suong du lova pansak, panthlang hai
hme suong dan ang khat chie si du lem tlat mi, mani thuomhnaw hnawla midang
thuomhnaw tha bik rieua ngaia, mi thuom inbela nal inti em em a tuoltlanga leng
par a inzakna chang hre lo, Hnam nun a ding chun thil thaw lo ding chi tak a
nih. Ei Hnam hih Pathienin domsang le chawisangtu dinga a mi rochung ana, ei
Hnam zierang hai le ei Hnam thil hai chawisangtu ding le sukhlutu
ding chu ei ni hai hih ei nih.
Eden thil hlui vui anga ei hnam thil hlu
thlana ei vui liem ta hai hieng, Hnam Lam, Hnam Hla etc.etc.hai po po chul thar
nawk ei tiu.
Source-VIRTHLI
No comments:
Post a Comment