Pages

Monday, October 29, 2012

RAM LE HNAM HUMHAL - Ngurrivung



Ram le hnam humhal ti hi, hril ngai lovin ei hriet seng ring a um. Anleh ei ni, Hmarhai hin ram humhal ding hi ei nei chie am leh? Hnam henkhat angin, Hmar hnam hmingin ram neinaw inlakhawm ei chengna, ei tuolchaina hmun le ramhai hi, Hmar hnam ei nina anga ei humhal tlat chun, chukuichu, eini Hmarhai tading chun ram le hnam humhal chu a ni el naw maw?

Ram le hnam humhal kawng a hin chu tulai hangtharhai hin ei Pi-le-puhai kha ei tluknaw hle’n anlang. Ei Pi-le-puhai khawsak tieng a inthawka an hung thlang tlat lai khan, ram le hnam humhalna kawnga hin chu hmathlîr an lo nei sei khawp el, an chengna, an khaw sathai hi an pahnam hming an lo in puttir tlie tlie chu tie! Hi lei hin annawm vawisunni chen a Hmar pahnam hming chawiin Burma, Mizoram le hmun henkhat khatah khuo hmu ding a la um chu.
Pathienin achêngna ding, Ama biekin bawlna ding hmuna a lo ruot khawm hi, Ama hnam thlang, Israel chawi a sak a ni chuong le! Jerusalem khuo hi Israelhan an hluo hma daiin Pathienin a lo ruot lawk a nih ti Deuteronomy 16:2-ah ei hmuh. Chun, Jerusalem hi Thuthlunghlui hun laia khuo hming ei hmuhai lai hin khaw naupang pawl tak anih. Pathienin Abraham kuomah, Moria rama chun fe la, chutaka chun tlâng pakhat hril ka ti cheh a, pumrawhmang inhlânah,  I naupasal neisun inhlân rawh, a tih lai khawm khan Jerusalem khuo hi sat ala ni naw ning a tih, asanchu, Pathienin Abraham kuomah a naupa Isak inhlan dinga  a tina hmun kha lal Solomonin Pathien tadinga Temple a bawlna le tuta Mosolmanhai biekin (Mosque) umna hmun khu ni’n an hril tlat.
Bible a Jerusalem ei hmuna hmasatak chu Israelha’n Joshua rawiin Jeriko, Ai khuo le an lalhai an tukdawl hnungin Gibeon mihai leh inremna ansiem leiin, Jerusalem lal chu a i ta em em a, ti thu Joshua 10:1 ei hmu anih.
Jerusalem hi Israelhai hmelma, Kanân ram lo hluo hmasatu hnam 7 hai laia pakhat, Pathienin hnuoi chung a suk bohmang letder ding a tihai lai a mi, Jebus mihai khawpui anih.
Jebus mi / hnam tihai hi khawvêl a hin hmu ding umta naw hai sienkhawm an hnam hmingchawia khawpui an indin Jerusalem ruok hi chu vawisunni chen hin Jerusalem ala ni zing anih. Pathien hnam thlang, Israelhai ngei khawmin Jerusalem hi an hung ngaina em em, hieng ang hin hla-in an lo in sam hiel anih, “Aw Jerusalem, ka theinghil che chun, Ka kut changtieng hin a thil thiem hi theinghil ve raw se. Ka hriet zing naw che chun, Ka lei hi ka dangah kawp tlat raw se; Ka hlimna tak nêka Jerusalem ka dit lem naw chun” tiin (Sam 137:5-6).
Jerusalem hi Israelhan Kanaan ram an hluo hnung, kum tam tak lalhai neia an khawsa hnung khawm khan Jebus mihai thuhnuoiah ala um zing anih. Chun, David chu Israelhai lal hung niin Jerusalem chu run dingin an thawk suoka, chuonglai chun, Jebus mihai chu an lan ringzo hle ning a tih, “Hitaka hin hung lût naw tawp i tih, mitdel le kebaihaiin lo dang an ti che”, tiin an lo dawn hiel ani kha. Atawp a chun, David chun kul chu a lak a, Milloa inthawkin a vêlin kul a siem a, David khuo tiin an buk tah a (2Sam 5:9). Amiruokchu, David khuo ti a ko nekin, vawisunni chen hin Jerusalem ti a ko a la ni zing anih. Hitakahin, mani hnam hming chawia khuo sat hi chu a hlutzie le pawimaw zie ei hriet chieng hle, ei pi-le-puhan pahnam hming chawia khuo an lo sat hai khawm hi a pawimaw zie le a hatzie la hung hre deu deu ei tih.
Sinlung a inthawk a hung suok seng seng lai khawm hin Hmarhai hi mani pahnam hming chawia khuo sat hi ei lo ching bîk rieu niin anlang. Hieng a hnuoi a hai hi Hmar Pahnam hming chawi a khuo sat, ei hung tarlang theihai chu an nih:-
Burma ramah:
1.    Bungtlang.
2.    Chawthe (Chohte).
3.    Ngente.
4.    Pautu (tlang).
5.    Phunte.
6.    Zawngte (Zongte).
Mizoramah:
1.    Arro.
2.    Bawlte.
3.    Biete (Biate).
4.    Buongpui  (Buangpui).
5.    Chawngte.
6.    Chawngtedung (Chawngtelui).
7.    Chawnsim ( Chawnchhim, Champhai khaw lailung lai khi).
8.    Darngawn.
9.    Hrangchalkawn (Lunglei town area sung a ni tah)
10. Khawbung “N”
11. Khawbung “S”.
12. Khawzawl.
13. Lawihmun (Laitlang hai umna, Champhai town area ani tah)
14. Lungchuong (Lungchhuan).
15. Lungsen.
16. Muolhuom (Mualhuam).
17. Ngurte  (Ngur).
18. Puilo.
19. Sungte  (Chhungte).
20. hiek  (hiak).
21. Tuolte  (Tualte).
22. Vangsie  (Vangchhia).
23. Vankal.
24. Zote.
25. Zote “S”
Manipurah:
1.    Ngurte.
Assam, N.C. Hills-ah:
1. Biete.
2. Ngente.
3. Leiri.
Hieng khuo ei hung tarlang, henkhat hai a hin Hmarnauhai cheng tanaw inlakhawm, Hmar pahnam hming an la put zing tho anih. Hienglaizing hin Hmar khuo tam tak, hnam dang, Vai awngin an hminghai sawrkarah zieklut (record) a um el hi chu, Hmar ka nih inti ngam hai tading chun ngai maw a um khawp el. Hnam danghai angin ram neive naw inlakhawm, ei pi-le-puhai a inthawka ei tuolchaina, ei khuo-le-tui hai hi ei awng, Hmar awng ngeiin sawrkarah zieklut (record) thei hrâm inla chu ram le hnam humhalna pawimaw tak ni ngei a tih. Manipur le Assama  Hmar khuo ni si, Vaiawnga sawrkara zieklut (record) a umhai chu:
1.    Bakkhal
2.    Borabekra.
3.    Borakhal (Khangbawr)
4.    Boro Arkap.
5.    Boro Leikek.
6.    Boro Muolkoi.
7.    Buthangkhal.
8.    Chandikhal.
9.    Chhotra Arkap.
10. Chhotabegra (Tuisuolien).
11. Chhotrabekra.
12. Chhotra Leikek.
13. Dolakhal.
14. Harangazao.
15. Jarolpokpi (Jairawn).
16. Jerimukh.
17. Kaiselpunji.
18. Kapakhal.
19. Kaoikhal.
20. Lalpani.
21. Lamabuhangkhal (B.Huonveng).
22. Lungphukhal.
23. Mainadawr.
24. Molkhanghol.
25. Natun Hmar Lusei (Khuoingal tlang)
26. Natunlalpani (Tuisen).
27. Nungsipunji.
28. Purana Hmarlusei.
29. Sibapurikhal (Ankhasuo).
30. Sungakhal.
31. Tipaimukh.

            Khaw hming thleng/thlak chungchang hi chu thil harsa tak chu a ni hmel nawh. Khawpui lien tak tak hieng Bombay-Mumbai, Madras – Chennai, Culcutta- Kolkata ti hai hman hi an hming an thlak thei chun, ei chengna, mi hrietfuk lemlo hai lem hi chu, a hming thlak chu sawrkar khawmin remtinaw hulhuol chuong kher naw nih. A bîkin Manipur a lem hin chu Hmarhai hin M.L.A. pakhat chau nei inlakhawm, ei M.L.A. pa hi angkai takin ei hmang thei. Ama hi Manipur Pradesh Congress Committee, General Secretary a ni a, chu bakah Hills Area Committee Chairman ani bawk. Khuo hming thlak chungchang a hin chu Manipur Legislative Assembly ah hang putlut chie sienchu a hlawtling ngei ngei ring a um, asanchu, Hindi awnga khuo hming um nek chun aram mi, Hmarhai, Manipura chengve ngeihai awng a khuo hming hang sie chu Manipur a ei unau hnam danghai hin an mi sel ring a um lêm nawh, chu bakah M.L.A. seats 60 laiah seats 42 lai ei M.L.A. pa party, Congress-in seat a lak  lei hin, party sung a General Secretary meu in a ti chun sawrkar record-ah Hmar khuohai, Hmar awng ngei a hang zieklut chu a harsa hmel nawh.
            Pathienin hnam pakhat ni ve dingin hi khawvêl a hin ami lo siemna hi huoisen takin ei phur suok ve naw ding am a ni? Tulai a buoina inlârtak, Bodoland Territorial Council huomsung a mi khawm hi, a hmaa an huoituhai hmathlir (vision) tawi lei ni’n anlang. Mani mimal hamhatna hnawtin Bangladesh a inthawka Bengali tam tak Bodoland sungah an inluttir a, a tawp a chun ram inchu’n an hung buoi pha tah a ni hi. Eini, Hmarhai khawm hin ei delna ram taphawt chu, khuo lien taluo, khuo chin taluo ti um lovin, humhal tum tlat ei tiu. Hieng khuohai hi ei awng, Hmar awng ngei a sawrkarah zieklut (record) nisienchu Ram le Hnam humhalna pawimaw tak pakhat nive ngei atih. Ei fimkhur naw chun, ei tuol-chaina ram hi, ei tu-le-te la hung um pei hai tading chun an mikhuolna ram, hrietngailo ram a la hung inchang el thei ding ani leiin.

Thu / thurâwn laknahai (Sources) :-
1.    Bible.
2.    Mizoram Map.
4.    H. Thangluoi, Mizo kan nih, Aizawl, Print & Publication: Lois Bet, 2012.
5.    Historical Map of Zoram, Published by M.Z.P., copy right reserved, 2007.
6.    Pu Lalpienglien Pudaite.
7.    Pu Lala Khobung.
8.    Pu Khamhminglien Hmar.
9.    Pu Thangchuoilo Khawzawl.
10. Pu John Amaw.
11. Pu Thangsawihmang.
12. Pu Timothe Z. Zote.
13. Pu L. Keivom.
[Notes:  Pathienin rem a ti chun (1) Hmar Pahnam hminga khuo umhai, (2) Hmar khuo-le-tui hrim hrim le (3) Ei delna ramsung ngei a khuo, rausana um tah (entirnan - Hmawngzungkai, Manipurah, Lailen khuo, Mizoramah ), hai hi an chanchin, thlalak  leh, lakhabu a siem tum mek a ni a. Hi taka ding hin inhnikna nei hai, mani lo chengna khuo chanchin kimchang tawi le a thlalak hung thawve nuomhai chun ngurhmar@gmail.com, 9612514841 a hin thawn le biek paw thei zinga nih.]

No comments:

Post a Comment