Pages

Sunday, February 19, 2012

FACEBOOK

- Eleazar Sungte
Thu hawngna:
Tulai rawlthar hai chun “A day without mobile phone, internet and facebook is known as modern day’s fasting” an lo tih a. Facebook hi a lo pawimawin fák le dawn ang el a lo ngâipawimaw khawm chu eiin kat nuk an tah ti a suklang a. Chuleiin, a chunga hai hi a pakhat po po a um naw chun lung pathum neka thlâwm a thuk siem tum ang a inngai khawm ei bo nawh ti khawm inhmai a um nawh. Lol (laugh out loud).  
Aw leh, facebook hrenaw chu hang zawng inla khawm hmeithai khuo a iemanih zawng nék chun ei hmurawn lem met el dim ti ang velin hma ei lo sawn tah leiin lawm a um. Thil iengkim hi a thatna le a that nawna a um angin, facebook khawm hi a thatna le a that nawna tam tak hrilseng lo a um veh a. A hmang thiem hai ta dingin tangkai taka sawrthei a ni lai zingin a hmang dan chintawk thiemnaw hai ta ding chun chânna le sietna inthlun theitu a ni bawk. Nikhat sung chau  Wikipedia, Google, Facebook hai anhung ban khan chu ringnekin ei lo buoi tawl hle a ni kha..J
Iengthil tak am a ni rêng leh?
Afaict (as far as I can tell), Facebook hi khawvel a social network lai po po a inlâr tak el  February 4, 2004 a mipuihai hmang thei ding a Mark Zuckerberg le a ruolhai mi pathum Eduardo Saverin, Dustin Moskovitz le Chris Hughes haiin anlo tlângzar chu a nih. Harsatna tamtak nerthlengin tuhin a kumrietna hmel a lo hmu der tah a, a siemsuoktu tak lem chu Mark Zuckerberg hi niin Harvard University a an kai lai a an hawsitel(dormitory)a a siemdawk a nih. A tir chun Harvard studenthai chau hmang dinga siem a nih a, sienkhawm a tangkaina le a hmang theina a tam leiin a kawl le kienga university dang dang hai hmang thei dingin an network an suklien pei a, hun hung fe peiin Facebook chu company puitling hung niin khawvel pumpuia hmang thei dingin anlo hung siem tah a, a hmangtu khawm anpung hrât hle a, tuchen hin mi 845 (plus) million an lo thling an tah.
A hmangtuhai hi khawvel hmun tin ram tin a um nuhmei, pasal, tleirawl, nupui, papui, mi vantlang a inthawka mi pawimaw tak takin an hmang tawl leiin, personal datas/informations tamna tak a nih a. Chuleiin, advertising agency hai tading khawma vanram thlafuol ang niin kum 2011 sung chau khawm khan facebook chun sum US dollar 4.27 billion a lo lamsuok der a, hi taka a tamlem hi online advertising na a a lamsuok a nih.


Hmang tangkaina hai:
Mipui le vangtlâng ta ding khawma tangkaina tam tak a nei a, hmang dân tlângpui chu hieng ang hin a nih: 1). Sung le kuo, ruol le pai, classmate hlui hai dam hmun dang dang a lo um tah hai zawngsuokna a hmang a nih.2). Ruolthar siemna a hmang a ni bawk. 3). Thlalak le video album hai intawma, hmun hlataka ruol/sung le kuohai khawm an lim zuk hmu zung zung theina ding a siem a nih. Thlalak lem hi chu nitin averagein a thar 250 million pei upload a ni bawk. 4). Groups chi dang danghai siemin topic pawimaw debate na le chanchin pawimaw hai inhrietpaw nân hmang a ni bawk. 5). Good cause a hmangin emergency fund raise na a hmang ani hlak bawk. 6). Mithenkhat chun an sung le kuo muol lo liem ta hai hrietzingna dingin an wall a khan fielna programme, comment le thil dang dang hai an post hlak a, a thihai thlarauvin hung dawn theinaw sienkhawm khawlai hmuna inthawkin amanih lo tiem hlak dinga ring pawl khawm an um bawk.
Hmang tangkai bek bek nawna hai:
Sap thuvar bawk chun, “No one is really as ugly as the photo on his/her voter ID or as good-looking as the picture on his/her facebook profile,” alo ti ang bawkin facebooka hin inhlêm na tam tak a um mêk a. A hmasataka chun terms and conditions website tinin anzam hai hi a thei china chu bawsiet lo a tha. Entirnadingin Facebook a ding chun kum 13 hnuoi tieng hai hmang phal lo, profile pic. a dingin midang celebrities hai amanih le milem pawrche (depicting porn, violence, etc.) hmang awilo, fake profile nei awi lo, user account pakhat neka tam hawng awi lo ti hai dam. Chuleiin, facebook anthawk hin nitinin mi singhni vel bêk chu terms and conditions bawsiet leiin user an nina suktawppek an nih. Hi hai laia atam lem chu kum sawmpathum tling lo lei, milem pawrche upload lei le fake account hmang anni lei a an suktawp pek anni thlângpui.
A that nawna thlângpui a thlâwm a zawng chu hieng ang hin: 1). A addict hai chun a tul chen chen bak onlinein hun hlu tak el, hun tamtak hmangnaboin an khawral. 2). Inngaisangna (a sense of being a star/celebrities) a siem, midangin an status updates le posthai an hung ngaivenpek naw pha lunghnuolna (depressed mind) abikin tleirawl hai lai a siem hlak. 3). Online a ruol tam taktak siem hai hin takrama ruol siemdan an bahla thei a, ruolhai le inlaichinna (relation) a tha insawn lai zingin kar hlatak a lo siem lem thei bawk.

Ei sawsaitiah leh!
Eini Hmar hai lai ngeikhawm social network dang dang hieng orkut, twitter, etc. tivel hai nek chun Facebook hin hmang a hlaw hle a. Khawpui chu hril lo, thingtlâng tieng khawm mobile phone le network an nei chun interneta website dang iengkhawm a chinchang hre lo hai khawm a facebook account chu ei lo nei tawl fir fer a, hmasawnna chi khat ani el bakah IT malsawmna ei lo sawrve theina kawngkhat chu a ni ngei el. Group dang danghai siem in titi inhawi ei ti tawl hle a. Constructive/destructive criticism hai thawin, thu tha tak tak hai debate nain ei hmang a, Sâphai ang bawkin thu thar, hla thar khawm ei inchersuok pha ni’n ei hriet bawk. Chuong lai zing chun mithâidâwp tam takhai lem chun terms and conditions a um hmel reng reng ngaituo loin le an nina suklang ngam lo (fake profile) hmangin taptebul titi an thaw a, an nuom nuom indawilo a ankâp hrutna dinga platformin anhmang bawk. A tha naw tina khawm ni loin, ei ramhnuoi mi thenkhatin mi fel tam tak an lo kâphlum tahai nek hin chu a tha in a tangkai lem tho tho, asan chu, facebook anthawk chun mi ankâphlum ngai chuong lem nawh a, an kâp han insiem thatna'n anlo hmangpha lem chun a tha hlei hlei.
Facebooka hin, applications chi dang dang an hung siemsuok zinga. Games/toys hieng Citiville, POKER, etc., tihai zankhawvar zak zak a inkhelpei ei um bawk. Mobile phone SMS typena a inthawka tienami putling thumal za tam tak tak hung thawlawmtu dam ei um nuol bawk. Guinness World Record annawleh khawm Limca Book of Recorda chuong thlâk khawm tam tak um mei ei tih, ei lan nominate hman tawl nawh a ti thu chau a nih.
Thu kharna:
Aw leh, a bul tienga ei hril ta ang khan facebook khawm hin a pieng tir a'nthawkin, harsatna namen loin a tuok veh a, a hmudawktu MarkZuckerberg chu Harvard a a student chanpui haiin midang idea a hmang ti dam, breach of privacy policy ti dam le thil dang dang a intumin courtah dam hêk a nih a. Chu el khêlah a content hai a hin sakhuo natieng a mi lungril khei theizawng a um a ngaiin rambung tam tak hieng People's Republic of China, Iran, Uzbekistan, Pakistan, Syria le Bangladesh a hai lem chu hmang phal lo a la nih. India ramah ngeikhawm 13th Jan., 2012 khan Facebook, Google, Yahoo le website dang dang sawmpariet hai chu hnam, sakhuo le mi dang dang hai karah inhnâmna thedartu an nih ti le rambung inthuruolna (national integration) dâltu an nih ti a intum in IPC section 153-A, 153-B le 295-A file khum anni bawk. Râlthuom inthup le hmun pawimawhai mi vantlâng le misuol haiin anhriet inlauna leiin Indian Army reng reng chu Facebook Account nei awi ta lo ding a hril anni bawk. Facebook hin harsatna dang dang lo tuokin India ram pumpuia dam hin lo hung khap (ban) tahai sien la chu eini rawi Sura ûmmu khela thil pakhat chau buoipui ngur ngur hlak hai hi a beidawng chu ei tam vieu el thei. Bunghei a inngaiin Pu. Anna Hazare'n programme khawlam a hmang ding ti a ngaiven deu zing khawm ei um nuol el thei bawk. A thenkhat ruok chun –

Siel ang kan lâwina Facebook rûn mawi,
Dâwnthar zaleng ruolha’n hlimlai pâr ang tlân;
A hi maw Sinlung Khawthar tiin nâu ang chawi,
Vulzing rawh zalêngtin lung lawm nân

Buollei chang nan doralpui thli ang zuong hrâng,
Thâl hna ang lo semdar chie chiei bâwmphur thu thang;
Zungthing iengin det le doin ngir zing la,
Vulzing rawh zalêngtin lunglawm nân

Hel lungmawla’n AK-47, M16 ie, hringnâu sa ang kâp e,
Nu le nau hnam zetinrêng dam nân;
Thangthar hân thu le hla vuonin inkâp e,
Vulzing rawh zalêngtin lunglawm nân

Shân Buongthing iengin rawng inzar dar la,
Kan ram kan hnam indar tah zaikhata luong din;
Chi le kuong intibingna hi hnung sawn la,
Vulzing rawh zalêngtin lunglawm nân
tih a, perkhuong, tingtang le zaitin zaitang rema lo inâwi tawk khawm um naw mei nih tunam ti thei ei ta! Einch!
References-
1. TOI (Delhi Edition, 14.01.12p1; 06.02.12p15)
2. Wikipedia.org/wiki/Facebook
3. Facebook.com/legal/terms
4. The Social Network (Drama, 2010)               
                                                                                               
Eleazar Sungte
Narmada Hostel, JNU
New Delhi, 7th February, 2012

1 comment: