Pages

Thursday, February 9, 2012

Article ‘ENTAWN’ Hrilfiena Tawite


- Tawnluaia

‘Entawn’ tih article, tawitea Lala Khobungin HYG-ah dated 9.1.2012-aa ziek ka lo tiem ve a, lawmum ka ti hle. A ni ngei takluo a; kha article kha mani irawma suok anga credit lak tumna lei le credit hmutu ding tak inhmutir naw tumna leia ziek a ni der nawh a.
‘Thuro’-a insuo ding hin article nei huntawk a lo intak khawp el a. A hluo siptu dinga, insuo a hun tak hnung khawma, insuo ding article ziek chuk chuk a ngai chang a tam hle a nih. Kha article, ‘Entawn’ [Thlasik (Oct-Dec) 2011] –a suok khawm kha, hmawsaruma inhmaw taka Pu H K Bawichhuaka (kei lem chun ‘Pa Bawi’ tiin ka ko hlak a) lekhabu ‘Nun Dan’ a mi tam tak laksuok a ni reng a. Hmai pal leiin ka lakna hnar ka lo ziek naw pal a, a pawi khawp el. A khaw hnung daia ka hrietsuok tak hnung hlaka siem\hat nawk thei a ni ta si nawh. Tu’n am a ni bek chu an hung hril suok ka ring a, ka lo nghak zing reng a. Tuhin Lala Khobung-in a hung zieklang ta a, lawmum ka ti hle. Hmai pal lieu lieu a ni leiin pawi ka ti a, thupha khawm ka chawi nghal ni raw se.

Credit pek le pek naw thua lem chu kei neka credit pe nuomtu tan naw hle’ng an tih. Thlâ-khat, la’n hnai tak el, suon tam khawm la liem hman lo; Kamsing a thlahai vawng kaupeng hung indar pei, hmun hrang hranga khawsa tawl kan nih.

Tuta Champhai hmar tieng, Champhaia inthawka km 12 vela Khawbung khuoa kan puhai an khawsak lain kan pu Kamsing-in arpui 300-in khuong a chawi a. Chu tlang chu January ni 15, 2010 khan Prof Vanlalnghak, NEHU hail eh ke ngeiin kan hang sir a. An lung lo phun hai le an tuikhur ngei khawm tu chen hin hmu theiin a la um nghe nghe a nih. Kum 1970 kuma Pachhunga Memorial Gov’t College lecturer sin ka hang thaw \um khan Pa Hnunlian kawlah ka hang innghat phawt a. (Pa Hnunliana puhai le Pa Bawichhuaka puhai hi unau an la ni a; Hnunliana hming tluon khawm Dohnuna hming la-in ‘Dohnun Hnunlianthanga’ tia phuok a ni nghe nghe. Kum chanve hnungah Pa Bawichhuaka-in an ina um dingin a mi ti leiin Pa Hnunliana ina inthawk chun Pa Bawichhuaka in tieng ka’n sawn lut ta a; kum chanve zet chu kan khawsa hmunkhat a nih. Pa Bawia ina ka um lai ngei chun Central Service zawm dingin college-a ka sin chu ka maksan tah a nih. Aizawl-a ka’n zin zatin bat lovin, Pa Bawisuok um ta naw sienlakhawm, an in ka sir tei tei hlak. Hieng ang hi kan inhnai dan a ni leiin an sungkuo ditsaktu ding tak laia mi niin ka’n hriet a; credit pe nuom nawtu ni lem chu hla tak a nih. Ka naupa Lala Khobung nek chun nasatakin ditsak lem ka’n ring.

Lekhaziek hi fimkhur a ngai a, fel sêng hlak a’n tak. ‘Copyright Act dam hi hriet a tha’ tih Lala Khobung-in a ti hi a’n dik hle. Hi lekhabu ‘Nun Dan’ khawm hi a ziektu Pu Bawichhuaka ngei khawmin lekhabu tam tak tiema, Samuel Smiles a lekhabua mi lakhawma a siem a ni thu Thuhmaah a ziek bawk. Hieng ang hi a ni leiin a ziektu ngei khawma Footnotes le Reference a pek nawh a, copyright a reserved bawk nawh. Amiruokchu, hi lekhabu phek 72 chau hi lekhabu ropui tak el, Mizo-pa siem laia chun lekhabu \hatak hai laia pakhat a ni ngei ring a um. Kei lem chun Mizo lekha ziek laia chu hi lekhabu neka \ha ka la hmu nawh. Hang inpak rak ding hlaka mani sungkhat laina hnai ziek a ni si leiin a emchang \utin ka hriet si nawh. Lekhabu hlu a tling.

Mihriet hi famkim lo, thawsuol zing zing el ei ni leiin fel sêng hi a lo intak ni’ng a tih. Lala Khobung a lekhazieka ngei khawm hin indik lo pahni a um pang el.
1     Rengkai, Churachandpura mi Central Service-a um –sipai General rank hiela pension an um kei chun ka hriet nawh. REngkai khaw mi ka ni a, ka Tawnluaia hriet hlak chu General rank ema pension ni lovin Lt General rank (ceremonial purpose only) chauva retire (pension) a ni si;
2     Tawnluaia, ‘Pa Tawnluoi’ tia a ko pa hlak chu Shillong-ah a um si nawh a, Gurgaon-a (Delhi) inthawkin Shillong tieng a’n zin zeu zeu chau a ni si. Ka hriet Tawnluaia hlak chu kum 1987 vel lai khan a lo thi ta dai bawk si. Tawnluaia hming put dang Shillong-ah an um hriet a ni bawk si nawh. Chulein ka naupa Lala Khobung hin a thil ziek hi a hriet chieng naw hle niin a’n lang.

Lala Khobung a article ‘Hmar Khawbung Dohnuna’ Sikhawvar November 2011. Voll-04 a insuo hi lo thlir nawk thuok thuok ei tih. Hi article sei taka hin Salvation Army Brig. Sapliana lekhabu ‘Bible |obul’-a Rev H K Dohnuna pieng kum 1885 tia a ziek a suklang a. Baptisma an changna Register ruok chun April 17, 1884 a ni thu a ziek a. Hi register hi tu kawla’m, khawlaia a hmu am a suklang ta nawh. Chun, C Vanlallawma buotsai ‘Tun Kum Za Chhunga Mizo Hnam Puipate’ (1894 – 1994) phek 240-a 1907 December 20-a Aizawl Venghluia muol inkhawma H K Dohnun thuhrila inthawka Suoka a piengthar thu a hril a suklang bawk a. Hi pahni naw lem hi chu H K Dohnun kristien a ni hma thu le a nuhmei Pi Roziki hai unauu bawi an ni thu le an suok nawk peii dan a ziek \eu nakachu a thulakna hnar a tarlang ta der nawh. Kum za neka tam liem ta thil a ni leiin ama irawma suok thei thil a ni bawk si nawh. A thu lakna hnar chu pahnih um thei a ta: 1) Mi hrilnaa a hriet-sawng (Primary Source); 2) Mi lekhazieka inthawka a laksawng (Secondary Source). A pahnia inthawka a laksuok khawm ni thei mei a tih. A ziektu ngeiin a tarlang nawh a, a thu laknahai kuomah credit a pek bawk nawh. Secondary source-a inthawk a ziek a ni lem chun an \awngbau tam tak hmang-sâwng ve ngei a tih; ring a um hle. Plagiarism-a inthawkin fihlim hulhuol bik nawng a tih. A thu lakna hnar a suklang naw hi a tum lei hrim ni lovin mihriem famkim maw leia a hmaipal ve bawk tho a nih ring a um tak.

A chung para-a ei hung ziek hi ‘THURO’-a ‘ENTAWN’ tia ei laksuokna hnar ei ziek hmai pal inkhum mawina dinga ziek ni lovin, mihriem hi famkim lo, thawsuol nei zing ei ni hlak zie le, keiin inchuk ding ka hau ang bawkin, ka naupa, ka pu Lala Khobung hin inchuk ding a la hau ve hle suklangna dinga ziek a nih (Ka nu puhai le Lala Khobung a puhi hi unau an la nih). “‘Khawbung’ a la ti ta deu deu” an ti mathlawn lovin hi thu lo tiemtuhaiin ‘Bu\hing le Khawbung an inhlawm thei nawh’ ti naw hram sien la ka ti hle. Chu nekin, “Khawbung-hai thaw ding chun a awm tawk vieu tho annawm” mi tipek lem hai sien ka nuom hle bawk. A tupa, a pa ni bawk, biek phakin ka la um zing a; a ngai pawimaw chu phone-in mi hung hril el sien la, ka hrilfie el ding bah!

No comments:

Post a Comment