Pages

Friday, August 24, 2012

Biekin Bawl Ei Tiu! - R H Hminglien Hmar


Chang thlang: Zawlnei Hagai Lekhabu

Zawlnei Hagai lekhabu hi a tawi hle’l; bung hni a nih. Bung 1-ah chang 15 a um a, bung 2-ah chang 23; arengin chang 38 cho a nih. Hi zawlnei hming, a lekhabu hming ni bawk hi English Bible-a hai chun ‘Haggai’ (double ‘g’) ti a ni tawl a; ei awng Bible-a ruok chu ‘Hagai’ (single ‘g’) a nit lat el! A san ka hriet nawh.

Hagai lekhabu hi a tawi a, a thu a simple bakah hun le ni a ziek chieng fek fawk hle a, a sui a awlsam pha khawp el. A hun lai le a ziek lai hi mumal le chieng taka sut thei a na; BC 520 kum, thla li sunga ziek zo niin mithiemhaiin an hril a. Chuchu Darius inlal kum hnina (thla 18 a’n lal lai vel) a ni chu (1:1). Mithiemhai chun, “Hagai-a kuoma Lalpa thu hung tlung hmasa tak hi, hi kum August ni 29-ah a na, a nuhnung tak hi December ni 18-ah a nih” an ti a nih (NIV Study Bible, Zondervan, 1978. p. 1425).

Hagai hi zawlnei Zakaria hun laia zawlnei ve bawk a nih (Ezra 5:1-2; 6:14).  Kum 538 BC khanPersialal Cyrus chun Babulon a hne a. Ama chun Babulon sala intang Judahai chu Jerusalem-ah kir a, an temple bawl ha nawk dingin thupek a’nsuo a ni kha (Ezra 1:2-4.6:3-3). Zerubabel a rawiin mi 50,000 lai an suok a, kum hni sungin temple foundation an zo va; an hlim hle nghe nghe (Ezra 3:8-11). An hlawtlingna chu Samari mihai le an sir vela hnam dangha’n an thik a, an dodal a leiin sin sunzawm thei lovin sawt fu an chawl a. BC 522-ah Darius Ropui chu Persia lal a hung nih a, a’n lal kum hnina- BC 520-ah sin an sunzawm thei cho a nih (Ezra 4:1-5, 24).

Hril ta angin a thu hi a tluongtlam hle a; mi mawl ta ding khawma buoina ding umin a’n lang nawh. Bung khatnaa hin Lalpa’n a mihai a zilna thu; mani in ding ha tak tak an bawl a, an inbengbel hnunga khawm Lalpa biekbuk an ngaisak naw leia a zilna thu le an roreltu Zerubabel a rawia Lalpa zilna thu chu an ngaisak thu a chuong a. Bung hninaah Lalpa biekbuk thar chu a hmasa, Solomon tempul neka a ropui lem ding thu, khawvel hausakna leh ro hlu hai khawm Lalpa’n hung lakhawmin, mal a sawm nuomzie thu dam, Zerubbabel chu Lalpa mi thlang (chosen one) le ama tadinga inchikna (signet ring) a ni ding thu a chuong a nih.

Judahai chu Babulon salah insuo/zalen an nina san le Jerusalemah kir nawk dinga hnetu ropui Persia lal meuvin thupek a’nsuona san chu ieng dang ni lovin ‘biekin bawl ha nawk dingin’ a nih (Ezra 1:1-2).

Mihriem ruok chu a famkim naw a nih!

Judahai chu sala inthawka insuo ding le mani ramah kir nawk a, tempul se ta hnung chu tungding nawk dinga thupek insuo dingin PathieninPersialal lungrilah sin a thaw a (Ezra 1:2).Chungei chu sala inthawka an suokna san, zalenna pek an nina san chu a nih ti a chieng hle a. Sienkhawm an mawphurna chu an ngaipawimaw tlat da’l! BC 538-ah ‘bawi insuo thupek’ a suok a, tempul an bawl zo ruok chu kum 22 hnung, BC 516 a ni dai a; khawm chu zawlnei Hagai le Zakaria hai an sermon hrep hnungin a nih. Zawlneiha’n nawr taima hle naw hai sien chu an sin thaw ding chu ngaisak lovin a um sawt awm khawp el.

Suol bawia intang hai khawm Hnehtu ropui Lal Isu chun Pathien in bawl ha nawk dingin a mi’n suo zalen tah a. A mi’n suo zalenna san hre lo chu ei um ring a um nawh. Lalpa ta dinga hring a, A tempul bawl ha nawk dinga insuo zalen ei nih ti hi a ringhla um naw’m ei nih (cf Ephesi 2:10).

Lalpa tempul indik tak, a chengna in ruokchu thing leh lunga siem amanih, kuta bawl tempul a ni nawh a (Thilthaw 7:48; 17:24); Thuthlung Thar huna hin a ni naw nawkzuol. A chengna in chu eini hai hi ei na; mihriem hi Lalpa chengna, a tempul chu a ni lem (I Kor. 3:16).

Lalpa tempul indik tak chu mihriem a ni si chun ‘bawl hat nawk’ a ngai kher am a nih?

Zawna pawimaw tak a na; a dawnna ruokchu ei hriet nghal ring a um. Ieng khawm ni sien, tawite’n dawn tho tum ei ta.

Khawvel le a sunga um thil po po hi Pathien siem a na (Gen 1:1-31). Thilsiemhai chu Amah bawkin a en(dik) a, a ha tawk a nih ti a enfie nawk vawng (quality ensured) a nih (ch. 4, 10, 12, 18, 21, 25). Chun, thilsiem po po chu Naupa hmanga siem a na (Joh. 1:3). Khawvelah suol a lut hma chun Pathien le mihriem chu an leng hmunkhat hlak a, hmai insana inbein an inpawl hlak a. Pathien be dingin biekin a ngai nawh a, um khawm a um bawk nawh.

Khawvelah suol a hung lut a, mihriem chu suol bawiah a’n tang tah a (Rom 5:12). Pathien leh an inhe tah a nih. An inbiek thei ta nawh. Pathien le suol chu an leng hmunkhat thei nawh a, an inbiek thei naw leiin, mihriemin Ama an biek paw nawk theina ding chun an suol chu sawpfai a ngai a. Suol sawpfai ding chun tempulah fe-in, ram thisen inhlan a ngai.Chuthisen chu puithiem lal takin hmun thienghlim takah a va’n hlanpek a ngai kher a nih. Pathien le mihriem inbiekpawna hmangruo chu biekin (tempul) a nih. Thisen chu iengzat khawm inhlan raw se; tempulah, a hmun indik takah, a’n hlantu ding indik takin a’n hlan naw chun umzie a nei nawh.

Suol bawia intang mihriem a zalen nawk theina tak tak ruokchu ran thisen el ni lovin Pathien Naupa Isu thisen a na; ran thisena inthawi chu a tak inentirna, a hlimthla a nih. Chuleiin Isu thisen kraws-a inhlan a ni chie khan biekin sung ril hmun thienghlim tak chu hawng a ni tah a ni kha (Matt. 27:51; Marka 15:38; Luka 23:45)).

Pathien leh ei inzawm nawk a, ei inbiekpaw nawk theina dingin Isu thisen chun ei suol a sawpfai tah. Tuhin chu a tak chu a hung tlung tah. Biekinah fe a, thisen inhlan a ngai ta nawh. Chuleiin, vawisuna Pathien in, a biekbuk, tempul chu suola inthawka suok a, zalen tah mihriem chu a nih (I Kor. 3:16). Suolin a suksiet tah mihriem hlui chu Kristaah a um chun thilsiem thar a nih; Lal Isu, Pathien Naupa hmanga ‘siem thar nawk’ a ni leiin (II Kor.5:17).Chumihriem ngei chu a nih Pathien in, Pathien thlarau chengna, tempul thar chu!

Hnetu ropui, suol hne a, sala ei intangnaa inthawka zalenna thupek mi petu chun ‘tempul se ta hnung chu bawl ha nawk dingin’ a mi’n suo ti hi ei pawm thei am? Ei pawm chun nghak khawtlai lova hma ei lak ngai a ta, mani ta ding in bawl ei ngaipawimaw ang chara Pathien in, Pathien thlarau chengna ding ‘in’ chu ei bawl zui nghal a ngai. Ei pawm naw a ni ruok chun; amanih, mani chengna ding in ha tawk ei bawl hnunga khawm Pathien in bawl tum lova ei tosan zing chun zawlnei hung tir nawn sek a ta; hremna khawm pumpel naw tawp ei tih (cf II Lalhai 7:9). Hremna ei hmasuon ding hai hlak ei changthlangah a chieng tawk a; hril nawn a ngai nawh.

Pathien ruok chu ‘hmangaina’ a nih (I Joh. 3:8b). Lo suksuolin ei inhnu hle tah a ni thei; annawleh ei indik nawna ei hriet suok theina dinga mi zilin, ei dawng ding malsawmna chu a lo chel tang hlak a ni thei bawk (Hagai 1:6, 9-11; 2:14, 16-17, 19). Chuong sa khawm chun Lalpa rawl ngaithla a, mani ei inhaivur hlak chu sim a, a mi beiseina sukhlawtling dinga ei inthawk suok hun hunah mi umpui a, mal mi sawm nghal a la’n tiem ta rawp a nih (1:13; 2:6-9; 19, 21-23).

Mani hmasielna, khawvel sum le paia mani inhaivur tumna hi ringtuhai ta di’n thil thaw chi tak chu a ni kher nawh. Khawvel sum le rohai chu lakhawm hlak inlakhawm, Lalpa malsawmna a ni nawh a, a mi hrietpui si naw chun ei sum siekhawl khawm chu ip mawng pawpa siehat ang cho ni’ng a ta (1:6). Harsatna le buoina mi’n tluntu el ni lem a tih (I Tim. 6:10).

Ringtu mimal ni sien, kohran pawl khawm ni raw se; tulai hin Lalpa ta dinga in bawl ngaisak ei tlawm tah a. Mani inhaivur tumna chun hmun a hluo zo tah. Kohran pawl hai khawm, pawl dang tluk naw ding inlauvin an phili tawl a. Pawl dang neka lien lem le hrat lem hai hlaka pawl dangin an lekhel ding an i a, an pawl ta dingin hahnem an ngai em em. Hagaia 1:2 le ch. 4 hi an ngirhmun a nih. Chatuon rama sawm lut theih ding ‘Lalpa in’ nekin khawvela kang ral nawk el ding biekin (building) bawl chu pawimaw lemin an hriet a nih.

Lalpa biekin indik tak ruok chu a Naupa hmanga a siem thar mihriem chu a na; mihriem lungril se tah, Krista thisena sawpfai, Hnetu thupeka insuo zalen ngei chu a chengna a ni sih a. Pathien chengna thei ta lo suol suoka intanghai chu Lalpa biekin dinga siemha a, tungding nawk dingin nang le keiin maw ei phur a nih.

No comments:

Post a Comment