Khuolzin Cham Sawt-II

-William Banzangte

            Chuongchun, tu hriet phak lo chun ieng lei tak am ti khawm hrie hran lo in, nisa suok tâwmin suo tieng kâwlrâwn eng phùta a hung sun anga lâwmna rúkte pheruoi angin sûngrilah hmun a khuor tan a. Hun la hung tlung dingin ieng am ka ta dingin hung intlun a ta?

Kan karah ieng thil am la hung tlung a ta? ti rêng ka hriet si nawh. Famkimlohai chêngna ding rênga Khuonu ruot famkimlona khawvela hin Siemtu’n beiseina lo sie sa ta da’l sien hringnun hi a lo va rinum zuol awm char char de maw! Mani tâwkah a tha tak beiseiin ei inphu sap sap, tukhawm a tha tak chang an um naw a; tukhawma “Hi chen rau ka phak ta a, ka lung a awi hmak tah ie” ti hrim an um ngai naw ti ei hriet zing khawma bâng zai reng ei rel nawh. Beiseina. Aw! Beiseina!

            Ka beiseilo lai chun ka beiseinawna tieng dai beiseina’n ami pawt tàn tán el tah. Ama hlak chun hi khawvela hin ka chêng ve a ni ti rêng khawm a la hriet ve si nawh. Ama’n mi la hmu naw sienkhawm vawikhat ka tawng khawm kha ka hnuoi taksa’n piellei thuoriet a bel chena ka’n nghil phal ta lo ding; ka hrietzingna thingzâra chul ta ngailo ding parmawi a tling ngei el. Chuong ang boruok chun thafânna thar a mi pek khawm ni bâng a tih. Thawtanni tuk chun inhma takin ka tho a. Tieusum le dâidaw hnâwng dap karah ka motor chu suk lum malamin ka nâwt fai a. Hmarbiel pan ding chun ka inthawk suok nawk ta a.

            Kandidet pakhat marawihai phur dinga an mi hei-ar a ni leiin an sentar pakhatah kan zuk lam tâwl a. Kan tlân dawk tâwm chun lampuia fâk man dingin Gandhi thlalak hring thal el an hung sem nghien nghien a. “Ei driver hi zuk pe hmasa tak ei tih” ti’n kei chu an mi pêk hmasa tak a. Lampuia kuva man ding takngiel khawm nei mumal lo a inthawk ka ni bakah zuk hniel kha ka rin bawk leiin lawmthu hril pumin ka lâk a. Amiruokchu, lam laka bufak dawr siem hai réng rèng hin driver fâk man an lâk ngai nawh. Passenzar hai chun driver tina tieng tieng an fâk hlak a ni leiin driver hai chu kastawmar saplaitu an ni a, fâk man lak nekin an du zawng zawng an pêk lem hlak a. Arsa ei hme lem chun hme bél chu driver bulah an inthut a, a mal, a lu, a pâwi, a thin, a kefu, a mawngbul le a ril chenin du du thur dawk thei dinga zalenna an min hlan hiel hlak. Chuong a ni lei chun, fâk man dinga an mi pêk ka zuk lâk ve nawk khan ramtin a min ngaituo tir a. Kei chun ngai thupui rak naw lang khawm a hnung hnung lem chun ‘Pathienin ieng ang chie in am a ngai ve ding aw’ ti chen a min ngaituo tir rak chuh! ‘Thilthlawnpek a nina anga ka pawm a ni annawm’ ti’n kuva ruoipui ka theh a. Ka fâk nasa hle a chuh ka hriselna khawma a thawhla hran naw lei khan kei lei kei kan suk ngaingam fawm tah a.

 Motor khal puma hla ngai hi inhawi ka ti záwng tak a ni leiin ka hla dit thlang khawm hai chu tâwp lo in ka ngai char char hlak a. Chu lai kara hi tuma kan inzin suk bukimtu chu ka sira papui inthung pahni hai kha an nih. An ni pahni hi kum sawmnga bawr vêl a upa an ni a. A châng leh Pathien hmangaina le châng dang dang thler zatin an hril a, an la hril zing ka sawn lai silai le inruithei hmanga an lo sumdawng dân dâm, silaimu a kàp lo chi a an sapêl hlawtling zie le, chu an sapêl hlawtlingna ra hringtuhai chanchin, an insúng chena a kakhàwk dâm inzawm zata gawp char char thei an nih. A châng lem chu an thupui chei mek le a hung zawmna inkhan lo taluo chun ka nui a sukzaa, naw dang ngha in kan nui tawp hlak. Pakhat lem chun a ngaizawngnu pasal a thi tuma a chanhai thu a hril nghe nghe. Pui ve tak chu an nih. Kawppui dang la nei ve ve si a an inngaizawng chu tlâng hriet a ni ta si, chu lai karah a pasal chu a hung thi thut bawk. Chuonga a ngaizawngnu’n a pasal lu a sun tâk lei chun lo thei loa va hném ve chu batin an hriet si; a va ta pui el a ni awm. Ei nasa thei! Anachu, hi hi chu a hmawr ka hung phawrlang met chau a nih. An gawp kha buru tak a nih. Hril vawng chun thubuoi in siem khumna khawp ni mei a tih. An gawp hin ei ram nunzie, ei ringtu nun, sum lamna dinga ei pawisak inhrawl tak zie dâm, le ei laiking mizie tam tak a hrilin ka hriet.

            A tunga kan inthlawn pui Tata 407 le bawk kan inthlawn nawk a ni a. Hriengkawt tlang ka zuk inher kai chau ti dingah chun an motor ke a panchar leiin kan la siem pui a. Kan zuk fe nâwk pei a Leijangphai kan tlung chun kan motor ke a panchar ve nawk a. Motor part sie ka siem thei ve sun a ni leiin a thaw thang niawm taka zuk thleng zo nghal ding ka ti chu a nuom elin ka her thei ta awzawng nawh. Tlangval ruol leh kan zuk thaw ngiel khawm a invir ta lo. Ka beidawngin a thingrem ka va thlawk nawk chuh pana kha chi hni a lo ni a, kan hmang tum chu a her intak lem a lo na. Ka flop der a ni kha! (Flop 1-na) Driver chawnaw tak chu kan ta kha! Kan hung tung tienga ka passenzarha’n an mi’n pak làwm láwm vei leh a pawi ta bâk el! J

            Douglas Hostel a ka um lai khan vawikhat nipui chawl hmang ding a kan khuo tieng kan fe lai  Leijangphai a hin kan motor a sie a. Zan thimtham hnuoia an buoipui zek a. Chu lai huna kan khawsak dân dâm ka mitthlaah a hung inlang ièi iéi a. Nuhmei le naupang ruol po kan lo hadama, mi inah âr thatin zanbu kan lo buotsai a. Inphalam em em in mi tuongah ka nu’n a min zal tir a. Lampui siet vanglai kha a ni bawk leiin rin a um thei hle. Dan naranin ni thum inrim taka ei tlan hnungah zawi pawtin ei tlung phák tàwk hlak kha ana. Tum fuk naw châng lem chu haptakar khat dâm ei aw châng a bo nawh. Kha tum khan Mawi (Dung sâng) truck a fe kan ni a; ni thum ni’n Parbung kan tlung a kan hlim hle. Ka ngaituo a khâng lai hun dam te kha ngai a um naw hle a chu thil tam tak ka lo tawnhriet ve hun a ni a, lung a suk lèng ve hlak chu tie.

            Chuonga hun liem hnung ka ngaituo neu neu lai chun Thanlon kan lo inher kai tah. Kan ruolhai an phur a rik deu a, iemani zat ka sáwnga chu an tlân hrat thei tak tak chuong naw a. In maksan chi kan ni si naw leiin unau hmel hai in Bukpui ka lut tàwk a. Tlan par par thei zing si a kan ruolhai leia hrat naw kan ni leiin kan passenzar hai chu an chier deu mar mar a. Pherzawl a darkar khat vel kan ruolhai thuomhnaw load the kan la zuk nghak lem khan chu chier el khawm ni ta lo in an mi rau ti ti deuthaw tah a. Hriet naw sak sak ka thaw a, kan um pangngai chun ka nghak pui zing tho a. Asanchu, maksan inlang lam lakah kan motor sie kek sien kei chun iengkhawm law thei ka nei nawh. Kan ruolhai tho kan mamaw ding an ni tlat a. Chu chu an hriet naw lei a chier inthluok an ni hrim a. A tawpah chu an tawng rawn ta khawpel a, ka phingtam sawl lung tuor lo chun ka rau tawl ta pep pep a. “In maksan thei kan ni nawh. Kan in nghak leia harsatna nei in um chun a nuom nuom in thuomhnaw la inla tum ro. Nangni neka tlung kar nghakhla lem ka nih” ka zuk ti chun an to ta thiep a. Mihriem hi ei mak a; lungril pangngai puta mi’n thil a thaw ta chun san/tum a nei a nel a. Ieng leia a thaw am ana ti ngaituo hmasa lo a nuom nuom lo inpâwt khum el hlak hi ei um chu tie! Khawm chuh mi dang dang nekin Hmarhai ku hin ei uor bikin ka hriet. Khawpuia chéng mi changkáng fùt fùta ei ngai hai lai khawm ku hin ei bâng nawh. Delhi a ngei khawm ku hin ‘Kei hin zuk chel ve lang iem ka ang chie ding’ ti ngaituo nachang hrie thak lo; thuoituhai sawisel pawtawk hrat tak tak ei tam el! Mi ngirhmuna khan mani insie sin inla, chu chun ei hril nuom hai kha mi baua inthawk zuk dawng sâwng sin inla chu einiah danglamna um ngei ngei a tih.

            Hi thupui zuk lut takah chun la zuk hapsa met ei tih. Insawisel (Criticism ti dim ani) hi hnam le ei khawtlang inthang lien pei na dinga thil pawimaw tak a ni chuh inhmai ruol an nawh. Amiruokchu, insawiselna hi lukhawng nei le nghawngsiet nei zawng a um a. Eini rawi, a tam lem, in ei ching hi chu nghawngsiet nei zawng in zung a kei lem hlak. Awfisar ni ve zèl zûl, HSA le Thalai Pawl thilthaw taphawt sawisel nuom zing el. A hadam zawnga in hrilhriet tuma thurawn pèk néka mani tieng chân khawm in huoma sawlpuituhai nat zâwng kher kher a lei hmawr inper zawt zawt ei bo nawh. Hieng mihai hi thiltha dit lei a tawng an ni ring a um nawh. Juda Iskariot fawpna anlang lem si a. Chun, a sar-lohai khawm kil khata inthawka nuom nuom lo hemde pawp pawp el mi ei um bawk. Delhi a ei thuoitu-DHWA, HSA, HCFD le Thalai, Nuhmei Pawl le Building tieng-hai khawm nisien, ei demin ei sawisel nasa a chuh election ei nei khawma danglamna/thlang thar khawm ei nei ngai meu le. Hmun danga insawn dawk dâm an um pha an hmun ruok hluobittu ding chu lo thei lo in an hung um hlak a. An naw lem chun a ieng department/pawl pawl a khawm hin mi thar an um ngai meu nawh. Chuleiin, thuoitu tha ei thlang fuk naw a lo ni chun eini a thlangtuhai suksuol a nina a um ve thei a nih. Thiltha chu a tha zawngin tan ngam ei tiu a; thuoitu khawm mani mawphurna ngaisaklo/hlen zo lo chuh thlang naw ngam ei tiu. Thuoitu le thuoia um hai khawm sawisel bo ei um nawh; nghawngsiet neka lukhawng nei lem thei dinga thurawn inpe in indawmtuo lem tang ei tiu. Saalah!!!

            Hril sap sei rak dal ei tih. An naw chun Parbung ei tlung intak taluo ding a ni ie! J Kan in load fel zo a Pherzawla inthawk kan zuk tlan nawk chuh kan inrau zo chau a ni bawk a hma tienga inthunghai khawm an tawng ki a danglam ta hle. Ka sira thung papui pahni, thupui chitin chitanga, lampui intluona gawp hai khawm kha an danglam metin ka hriet. An lu an lo suk lum hman tâk lei am a ni chu ka hriet chuong nawh. A kei khawm chu ka nasa naw khawpel ie. Kan zuk tlan pei chuh lampui indik râwm sawnin Tinsuong lampui tieng ka her kai ta viek viek el a. (Flop 2-na) Ka ruolpa pakhat chun a mung hril vat a. Hnung tieng intawl kirin Damdiei lampuiah chun kan pet a. Chu phing leh ka sira papui hai pahni bawk chun ‘Engine chalaitu reng reng, driver khawm nisien pilot khawm nisien, suk lungsen lo a, an ti dan ang ang le an lungni zawng a zawm pei a pawimaw zie’ a hung sermon ta nghek a. “An lung ei suk sen pui chun râwla dâm mi tlàn thlák pui hai sien iem chang ei ti leh? Thi rip ei ta, hril sap ding hlak um lo ding” dàm a hung ti vel chun ka nui anza ta khawp el a. Ka lungsen lei ni lo, ka hriet chieng naw lei a ka pet thel kha ka lungsen lei a Tinsuong tieng ka fe pui tum a sawn ni ta rawi naw nim maw. A tha reng reng.

            Parbung kan tlung chun kan driver in a mi lo nghak tah a. Parvachawm chen fe ding hai po chu Senvon a riek an nuom lem leiin ama’n a va thak a, kei chu ka lo hadam ta lem a. Ka sawl a chu hun tawite sung chau mani pieng le murnaa cham ding ka ni leiin ka um tawk tawk thei naw a. Ka ruolhai ka zuk indawn thlithlai vel chun zan a lo sawt met ta bakah nu le nau enkawl an ni deu far ta leiin laikhum an lo bel zo tah a.

Zing khuo a hung var khawm chun a danglam chuong tak tak ta nawh. Ruol inngainatna chuh a la chuoi nawh. Amiruokchu, hun a lo danglam zo tah. Khawlai leng har ka nuom khawma makhata leng ka nuom naw chun ruol dang dang, ka hmu remcháng chàng leh kan leng ta mei mei a. Sunah ruok chu ruol ka ngai bik nawh. Air-Gun ka pai a, saihli le saihlum tlawmte leh, kamcherek le suna fak le dawn ding rawksai a paiin ka nuomna tieng tieng ka bir a. A châng leh ka khuosâwta, a châng leh ka hlim a, a châng leh ka’n ngaisie deu met a, a châng leh ka’n ngai vawng vawng hlak. Makhat chau a khawhnawma ka’n ngaituo vawng vawng lai hin hun liem hnunga um am hun tlung mekah ti khawm ka hriet naw a ni tak.

            Kar khat am, ni khat am, darkar khat am, Parbung ka sir ta réng rèng chun thel lo a ka kan hlak chu ka pi-tar le ka pu-tar (Great-Grandparents) hai thlan le, Naupang Sunday School le School ka kai tanna, EAC School tlang hai an nih. A pahni hin Satthiek a um ve ve an nih. Chun ka pu-tar hai thlan bul chara hin ka naupang laia ka ngaizawngnu, ami dawn hlak tu, 1989 lai a lo fam tah Nk. Thangkim thlan a um bawk a. Ama hi a hun lai a khaw khat nunghak fela an ihril fak ve a nih. Kan sikul kai lai tak mithi dar a hung inri vung vung a. Kan tin nghala, a thi chu ama a nih ti ka hriet le inruolin tap pumin in tieng ka tlan suk nghal a. A thlana ka fe chàng hin hi lai tak hi ka mitthlaah a la hung inlang vawng vawng hlak a nih. Sûn mi re lai tak makhatin thlanmuolah, ei ngai hai le ruol thenkhat mi lo chawl san ta hai zalna hai fang kuol a hun hmang chuh khawsawt a um thei hle. An mi lo chawl sanna hi kum sawmhni dam a lo invawi tah a. Anni, Pa angsunga lenghai hin kum iengzam anvawi ta ti hi an mi la hung hriet pui dim maw! Ei lengna inhawi zie hlak hi anhlei nasa’l si a.

            Hienga hun liem hnung ngaituo a hun ka hmang ràwn chun ka ta dingin a tha naw ding ni’n ka hriet a. Ni khat chuh Pu Chalton Amo agent-ha’n kan motor chu Senvon fena di’n a hung hei-ar bawk leh. Senvon fe ka nuom deu bawk leiin remchang lain kan driver chu kan châwl tir a. Senvon tieng chun ka sangpa pakhat thuoiin kan va fe pui ta a. Lungthuliena khawm sawtfu kan chawl a. Senvon lam chu a la pangngai zing. A motor kha vibration mode a sie ang tho a nih. Kan inthin tlung zak. Khawsung chu Parbung ang tho in a khu. Kum 2005, December a Sikpui Ruoi le HSA Inkhawmpui a um tum a ka fe hnunga ka sir nawk vawikhatna a nih. Kum ruk lai a lo invawi ta a chu a danglamna hril ding ka hriet meuh nawh. Kha kuma ka va leng phak nawna, thenkhatin ‘Pémthar Vêng’ an ti hlak Véngthar tieng sung le kuo thenkhat kanin ka va leng zawk a. Chu chu ka hmu thar chu anel.

            Kan hung kir tieng chun kan mi phur hai chu Rawvakawt la sir an nuom leiin kan zuk hraw kuol a. Rawvakawt ka fe phutna a nih. An lo strik khawpel. An khuo tawn tira chun HAVDA (Hmarbiela ruihlo do pawl, ‘un-armed village defence force’ an nih) ha’n lama thing thluon an lo khang a. Motor a inthawk an min tum tir vawnga, kan tui-um hai po po, insáwpna dinga tui thalo kan sie hai chen, chu an dâwn sin vawng a. A réng khan zu lo ni ta ang sien, mi pakhatin antem sin vawng nisien chu inrui chieng hle’ng a tih. An khawsung lut an mi phal phing chun kan tlan lut a. Kan mi phurha’n an thaw ding tulhai an thaw kar chun ka sangpa leh ‘ICI Building Hotel’ ah thingpui kan lo va dâwn a. Eleksawn Diuti dinga hung sipai le pawling staff iemani zàtin an hung dâwn ve bawk a. A khawmi pakhat tawng inlettu’n an hmang bawk a. Chu pa bula chun dawr nghaktunu chun “Building Fund ding a ni bawk a hi hai hai fak man ka lak teu ding a nih” a ta. A ti fiem mei mei ka sawn chuh an fak man zuk pek an tum chun a let hni neka tam a hni ta a. Innui taiin Hmar tawngin a biek a, a Meitei hai hlak chun Meitei tawngin an biek. Sawmthum panga man ding vel an fak a khan zakhat vel a sak pêk a. A man pangngai ang chun chêng sâwm man khawm mi pahni tâm hnèm khawp a nih. Artui but ruok chu a to met reng a nih. An tawng inlettupa chun “A awm naw bèk bèk ie suk tlawm deu rawh” a ta. Zakhat êm ém chu a lâk ta naw niawm tak a nih. Mak thei ngei!!