Pages

Sunday, April 22, 2012

Ka Khuol Zinna Lampui



(UK a Kristien Kohran tlak sietzie)
-Lal Remsiem


            Khawvel pumpui deuthawa Chanchin Tha (Gospel) the dartu United Kingdom (UK) chuh kum zabi sawmhnina sung khan nasa takin a tla hnuoi a. India ram a chàn hnung lem chun a ni têlin a ropuina a chuoi a, ni tla seng loa roreltu khah sawt nawte sungin thlierkar chikte chaua roreltu a hung ni nawk el  tah a nih. Ieng leia hieng lawma tla sie am an na?  ti chu zawna poimaw le ngaituo tham a nih.

            Eini Zo hnathlakhai lai ngei khom, kum 1904 laia an rambung pakhat Wales rama harna tlung chun kum 1906 khan a mi hung deng phak ve a.  Chu vabuchawi vuong dar pei chun mihriem ramri khang chop vuong khûmin 1910 khan Senvon tlang a hung dêng a, Hmarhai khomin Chanchin Tha ei lo dong phak ve tah a nih. Voisun chen hin, khang  hun laia mingo le tuoltro misawnarihai rongbawlna zarin Isu Krista sandamna changin, taksa le thlarau tieng ei inthanglien tung pei a nih.
            Mi thenkhatin kha hmaa Muslim-hai tawngbau, “UK- a Kristien Biekin ruok po po hi Mosolman Biekinah kan inchangtir vong dinga nih,” ti an hril thang veng vung kha ei lo awi ngai rak nawh. Ei awi phal naw a, thil ni thei ding khomin kei chun ka lo ngai ngai nawh. Sienkhom, tu lai hnai ela (Lalpa min hrietir anga) July 22, 2011 – August 31, 2011 sunga Wales, England (UK) rama ni 40 le zan 40 bunghei tongtai kan zu nei lai khan ka mit ngei le ka na ngeiin hi thu hi a tak tak a lo ni theizie zu hmuin ka hriet a, poitiiin ka’n chek tlok tlok el a nih.
            Tulai hnai ela BBC-in British Home Secretary Jack Smith intarviu a neia chun. Europe rama Muslim pung dan an indon a. “Kum 2001 anthok khan kum tin Bristish mi 50,000 (Sing nga) vel chu Islam Sakhuo ah an inlet a, tu hin UK-ah Muslim 20,00,000 (nuoi 20) chuong an um tah,” tiin a hril. United Kingdom-ah Kristienna nasa taka a tlak siet leiin Biekin tam tak hluotuo ding um loin khar a ni ta a. Ni 40 le zan 40 Wales le England ram tadinga kan zu tongtai lai khan, kan tongtaina khuo chu, Wales revival kum 1904-a a tlungna hmun ngei Llanalli (Thlanethli) khuo a nih. Hi khuoa hin Biekin 32 a um a, 16 chu khar a ni tah. Lungril a sukna em em.  Mit ngeia zu hmutu ka ni a, Biekin khar tahai chuh ka fang kuol a, an bawl lai huna, kristien member-hai phur ding ziet le Pathien an chawibiek dan ding hai dam chu ka suongtuo a, tap puma  a kotkhar zutin, Revival la hung tlung nawk ngei sien, Lalpa mihaiin hi lai hmuna hin, ama la hung chawibiek nawk ngei hai sien tiin mittui tla zoi zoiin ka tongtai a nih.
            British Parliament-a kohran Biekin khar zat an indon hrilfienaa British Government-in a donna an ziek ang chun, 1998-2008 sung khan UK a Church of England Biekin 260 chu hmangtu ding um loin a ruok a,  kum 2007 lem khan chuh Biekin 29 zet a hluotu ding um loa khar a nih.  Hieng khopa kohran a tluksiet lei le, Lalpa kohran la um sunha’n an kohran Biekin an humhal/san zo ta si naw leiin, British sorkar khomin a beidongpui hle a, Parliament a hiel khom voi tamtak an hril tah a nih.
            Kum 2008 tawp tienga Parliament inthung chun, Sorkara Minister-hai chun an biela Biekin khar el dinghai chu a thei ang anga sum le paia thangpui dan lampui dap ding ti hielin thu an lo passed a nih. Kum 2010 a survey an neia chun kum 5 liem tah sung (2005-2010) khan kha hmaa Kristien inti, sienkhom tu hin ni nuom ta lo, sakhuo nei loa insâl 15- 21% laiin an pung bel tah nia hriet a nih. Tuta hma met khan UK a Kristien Biekin kai zat research thaw pawl hai chun, UK-a mihriem 15% hai chun thla khatah voi khat inkhawm hlakin an lan hril a, 85% hai chun Biekin an kai ta naw reng reng. “Ni dang lai chu Pathienni a hung tlung a, inkhawmah kan fe sup sup a, kristien ram a nizie hril ngai loin a’n lang a, tu ruok hin chuh, Biekin pan chuh 10% vel chauh kan ni tah” tia mi lo hril ngawng ngawng khom an um.
Ka sang, Rody Darlawmzuol hin England-ah British mi pasal a zu nei a, rongbawl a ka fe hin ka va sir hlak a. Ama khoma a beidong thu a mi lo hril a. “Ka pasal leh Sunday -a inkhawmna ding Internet a hin zongin Inrinni zan po chuh kan hun kan hmang hlak a nih” tiin a mi hril. “Ei van khom sun khom a hring naw taluo a,  thlarau hring anniah hmu ding a um nawh,” an ti bok. A pasal leh an lo invoi ve em em a, an ram tadinga bunghei tongtai rot dinga Lalpa’n a min hriettir thu an lo hriet khan an lo phur em em reng a, tu hin nasa takin thang an lak ve mek a nih. Tongtaipui an va tul de aw…..! Khuong zozai thlarau bo ding, sandamna hre lo hang um el hai chuh!  Pathienni chun khawlam an fe ning a ta? Ti hriet nuomin ka’n vak kuol a, Biekin pan nekin, ennuom Football le Rugby inkhel en dingin an fe sup sup a, a then pub le beach panin an inphu sup sup bok a, an invetzie an hriet si nawh, lungril chu a na a nih.
            Kum 1982 hnung khan kohran hin, nasa takin tlak hnuoi tieng a pan a, kum tinin, Kohran lien deu deu 4 hai lai, entirnan Wales Independent Churches le Wales Wesleyan Methodish Churches, hai hin kum tin member 1,000 chuong pei an inhmang a nih ti’n Glanmors Williams chun a hril. Kum zabi 20- na sunga Wales rama Kohran tlaksiet nasatzie John B Hilling ziek dan lem chun, “Wales ram pumpuiah kar tin Biekin pakhat pei khar ang a nih” a ti chuh! Presbyterian Church of Wales website-in a tarlang dan chun kum 2011-ah member 28,000 vel chauh an nei tah a nih. , Chuong a ni chun kum 29 (1982-2011) sung khan kum tin member 1789 vel an inhmang tina a nih. Hieng anga an tlak hnuoi pei chun kum 15-20 vela chun Presbyterian Church of Wales chu an bo vong ding tina a ni chuh. Sienkhom, chu chu a tlung nawna dingin eini an nau mi hringhai hin theitawpin thang la thar nawkzuol ei tiu khai.
            Kohran member an tlak hnuoi nasat lei hin thawlawm khom a lo tla hnuoi-a, thawlawm a hung tlak huoi pei chun Pastor ruoina ding sum a lo harsa ta pei a. Kum 2010 khan Wales Presbyterian Kohran chanchinbu “The Treasury” ah Haydon D Thomas chun Letter to the Editor-ah hieng ang hin Kohran tlak hnuoi dan le an voizie a ziek a: “ Tuhin Wales Presbyterian Kohran 689 enkol dingin Pastor 70 ei nei a, Chuonghai laia 5 (Panga) chu kum (2010) hin an pension (retire) ta ding a na, hieng ang zat bok hi kum nawk tieng khom an pension (retire) zie ding a na, chuong a ni chun kum 5-10 vela chun ieng ngirhmun am ei ngir ding? Tuhin Pastor dinga inpe hril khop hlak ei um ta nawh,” tiin.
            A ni reng a, kei khom 2011 July thlaa ka zu fang lai khan khuo iemani zat ka sir a, Biekin iemani zatah ka’n khawm ve a, inkhawm sun hai chuh kum 50 hnuoi an um nawh. Pastor thu hril khom a hring nawh. An hlasak khom  sak a harsa, thiphuhakin kan sak suok tawk tawk hlak a nih. Lungrila tap zing pumin an Bible College kan fang nawk a. Student an um naw leiin a tam lem chuh an khar ta a, a then chuh zawr mek a nih, Martin Holland a ziek dan chun  Wales Kohran, a bikin South Wales a Pastor 75% chu kum 50 chung vong an nih. A ti ang hrim hin, kum 2009 khan Wales Presbyterian Kohran thuoitu pakhat Rev Andrew Jones chun Pastor sin inchuk ding thalaihai mi an hmu zo tak nawzie thu a hril. Bible College hai a ruok ta a, student an um ta naw tlat chun pastor khom la bo top awm reng an nih.
UK pumpui ni loin England ram sung bika Kohran lien zuol paruk, kum 16 sunga (1989-2005 Pathienni (Sunday) inkhawm a tlak hnuoi dan, www. whychurch.org. uk/trends. march19, 2012    a inthoka an lang dan  chun, Roman Catholics 49 % -in an tla hnuoi, Church of England 31% in an tla hnuoi, Methodish 44% in an tla hnuoi, Presbyterian, Congregational 53% in an tla hnuoi, Baptists Churches 6% in an tla hnuoi.  Hieng lai zing hin Penticostals (Charismatics) hai chu 22% in an pung ve thung a, New Churches hieng (Vineyard Church, New Frontier etc) hai hi 10% in an lo pung  bok.  Penticostals ei tihai hi ei ni laia (UPC) ei ti ang chu a ni nawh. Elim Penticostals an inti a, kei ngei khom an Biekin Cardiff (Wales khawpui)ah le Birmingham-ah kan khawm ve a, an hlim em em a, Biekin sipin kan lam sup sup  el, Chun, tulai hin tuolto kohran ei ti el dim, (non-denominational) iemani zat a suok thar a, kohran phuntu (Church planter) an pung hle bok. Martin Robson, Springdale Collage, Principal hril dan lem chun “Tulai ang reng reng hin UK ah Church planter an la tam ngai nawh” a ti hiel a nih.
            Hi thu ka hang belsa kher san chuh, March 13, 2012 zan khan kan in Delhi-ah ka um a,  zana kan hang zal kha ka in thei der dal a, ni danga Isu Krista ka kuoma hmu theia a hung inlar hlak ang deu khan a um a. Zing dar 2:47 A.M. chun thing buk lien deu ka hmu a, chutaka chun, Isu Krista hi a hung inlang a, zakaw fuol var a hak a, chieng deu hin ka hmu thei a. Ami hung biek a, “Ka naunu, huoi takin thaw pei rawh, nanga tieng ka thang pei ding a nih. Nanga suknatuhai che chuh keiin thawpei ka tih” a ti a. Ka lawm em em el a.  Hi lai huna hin England le Wales rama rongbawl pei dan ding ka ngaituo lai a ni a. Ka pasalin England-a Biekin inchawk ami remtipui ta a, chu phûr taluo, in thei lo lèka a hmang dan ding ka ngaituo lai a ni a.  Kohran pawl (denomination) um bik loa mi po po inlengna ding ka ngaituo a. Prayer For the World Ministry (PFWM) hi a hung inlang a. Chu Biekina chun   ma loa tongtai pawl um dan ding le khawvel mi po po, ram po po tongtaipek dan ding prokram chu a hung inlang zut zut el a. Chu chun Lalpa’n a thlarau thienghlim thilthawtheina hung tir a ta, khawvel mi tam takin Krista chu tu am a na? ti chu an hung hriet pha ta ding a nih, tiin ka ngaituonaa chun a hung um a. Chuleiin, Biekin chu inchaw ngei ding chun March 16, 2012 khan England panin Delhi anthokin ka vuong thla ta a nih.
            Hi Biekin inchawk ka tum tak hi St. Luke Church, Birmingham a um a nih. Kristien hai Biekin a lo ni ta hlak a, sienkhom, Muslimhai kuomah an lo zor tah a nih. Mosolmanhai chun Mosque-in kum iemani chen an lo hmang ta a. Sienkhom, iem a san tak ei hriet nawh, an zor phal tah tlat el a nih. Chu ngei chuh inchaw ding chun  ka fe a ni chuh. Keima kan en chun theina ka nei nawh, sienkhom Lalpa’n a thaw pei a, thil thei lo dinga ngai khom a’n thei pei a, chuongchun an thei vong el an tah, Lalpa Ropui raw se!
            Wales-a ni 40 le zan 40 kan tongtai lai khan, Kohran tluksietna bul tak hi  mi tam tak kan don a, a tam lem chun denomination tam lei dam, indopui 1 & 2 dam an intum.  Sienkhom kei chun, Pathien ram hih an niah a tlung tak tak naw a, piengthar tak takna an nei naw lei ni dingin ka hmu. Kha kan tongtai lai khan mi tamtakin chanchin tha an hung dong a, an piengthar a, Lalpa thilmak thaw tamtak a hung inlang a. Tu hin chuonghai chu ei Biekin inchawk thar meka hin inkhawm an ta, Denomination bik um loin, khawvel pumpui hi Krista ram a la hung ni theina ding le, mihaiin sandamna an hung chang theina dingin ei tongtai ding a nih. Mosolman-han an Pathien Biekina an hmanga khan tuhin chu Isu Krista‘n ropuina chang tang a ta, ama chawimawina le inpakna le biekna’n (chawibiek) nan ei hmang a, khawvel po po ta dinga ei tongtai theina dingin mi tinin, mani umhmun sengah mi lo tongtaipui ding le, a hmuna hung ve thei thei hunga rongbawl dinga fiel ei nih. “Sin thaw ding a tam a, a thawtu an tlawm si.”
            Kum 2008  January 1 zingkar khan Lalpa’n Wales le England-a rongbawl dingin ami tir a.  Keima tieng kan en leiin ka ngam nawh a. Voi thum lai ami tir non a. Rongbawl ding ni kher loin ka’n zin a, sienkhom London khawpuia ka leng lai Lalpa’n Biekin ropui deu el an zor lai mek, Muslimhai inchawk ding chuh amin hmutir a, a sungah ka zu lut a, ka tongtai a, chutaka chun Lalpa’n ami biek nawk a. Lungril na tak pumin India tieng ka hung tah a nih.  July 22, 2011 khan ni 40 le zan 40 tongtai dingin kan zu fe ta a ni kha. Report khom ei lo ngaithlak tah ngei ka ring. Tuhin Biekin inchawka rong bawl tak tak dingin Lalpa’n hma a mi lakpui mek a, hi rongbawlnaa hin kohran pawl bik um loa, mi po po huopa thaw a nih. Chuleiin, nang le kei Lalpa’n a mi hmang nuom a, chu ding chun lungril inpein tongtaina tam nawkzuol nei dingin Isu Krista hmingin ka fiel takzet cheu a nih.

No comments:

Post a Comment