Pages

Sunday, September 23, 2012

Kan Ram hi Kan Rohlu - Hrangkaplien Sinate


Mithiem hai hril dan chun hnuoi sunga thautui (crude oil) ei ti hi a tlangpuiin sedimentary rocks (ieu, pil, phaiphin etc., tuipui uong a kum tamin a del de hnung, lunga insiem) karah a um deu tak. Tuipui uong (sea floor) a biomas infin khawm, sedimentary lung kar a hun sawttak (under heat & pressure) um in Crude oil, Natural Gas le lung meihawl (coal) hai hi an hung insieng hlak. Tui hnuoia inthawka insieng a ni leiin “Hydro-Carbon” tia hriet lar a nih.
Ei chengna ram hai hi kum 250 million liem ta laia Tethys sea (Tethys Tuipui) in a lo inkhum vawng a ni a, tectonic plate movement leia orographic movement (mountain building) hung um in Tuipui uong a inthawka fold mountain hung um a nih tiin mithiem hai chun an lo hril hlak. (Himalaya pumpui, tuta ei chêngna ram hai hi hangsain, hi tuipui uong a lo ni hlak). Tethys sea lo ni hlak, tu chena tuiin a lan khum zing hai chu hieng Meditterrinean sea ,Black sea, Caspean sea hai hi niin an hril hlak bawk. Tethys sea in a lo del hlak, tulaia khawmuol a um tah, thautui tamna hai chu hieng Middle East, Gulf of Mexico, CIS countries, Ankleswar (Gujarat), Assam le Burma hai an nih.
Khîng a chunga thautui tam na ram hai khi Tethys sea hnouia lo um hlak vawng an ni leiin Geologialcal Survey of India (GSI) haiin Tuiruong lai hin thautui um ngei ringin zawngsuokna sin kum iemanizat lai inthawk khan an lo an ta a nih. Chun hi lai hmun hi a leilung pienghmang (Geological feature) hi “Domal Structure” niin mithiem hai chun an hrila, hieng ang hmun hai hi thautui khur (reservoir) hatna hmun an lo ti hlak bawk. A um ngei ti an hriet chieng hnung, technology dang dang hmanga finfie (confirm) dinga survey an suk tawpna khawm, “Why not in Barak Basin” ti a nih.
Khawvel hmun hrang hranga thautui an laksuok dan tlangpui chu: Natural lift an naw leh Water Injecting method hai hi ani deu tak. Thautui tamna le laksuok ani hlim lai chu Natural lift method hi an hmang tlangpui a. Hi hi machine hmanga hip dawk a nih a, Middle East lai khun hi method hi an hmang tlangpui. Water injecting method ruok hi chu thautui tlawm tieng, thautui khur (reservoir) sunga tui an thunlut a tui nekin thautui a zâng lem leiin tui chunga a hung in lânga, awlsam takin an lak suok hlak. A pakhatna hmangin khawvela thautui 40 % vel hi laksuok a nih a, a pahnina hmang khin 50 % vel lak suok ani bawk. Safety measure hatak nei naw chun underground fire hai um thei a ni a, thing le ruo , ramsa le mihriem hringna chen suk se thei a nih.
Ei ramah thautui a um ngei an finfiena hi kum iemanizat ni tah a hriet a nih(90’s lai). Manipur University a Professor (Geology le Geography dept.) tam tam tak lem chun hi lai a thautui um an hriet hi Tipaimukh Hydro Power Project an ditnaw na san pakhat ani nghe nghe. Asanchu, Tuiruong tui nasataka an ting chun thautui hi tui nekin a zang lem a Tui pressure leiin state dang, Assam a drilling thaw awlsam a ta, ram danga ei ram hausakna sawr pal an inlau lei a nih. Ei ram hausakna ieng leiin am mi rama laksuok ni thei a ta? anlo ti hiel a nih. Prof. Jha (HoD, Geoscience, Indian Institute of Remote Sensing) chun hi laia thautui um hi satellite technology hmanga confirmed a nih tiin a hril a (1998), Domal structure ani bawk leiin thautui tam hle ring a um a nih tiin a hril bawk. Ei ni rawiin ei ram, a bikin Tuiruong pang lai a thautui um hi ei ring naw lei amani an nawleh ei hriet naw lei? Geological Survey of India le ONGC haiin thautui a um ngei ani ti an finfie hnung khawma ngaiven pawl tukhawm ei um choung nawh. Mi haiin ei rama leilung hausakna hai hi an lo ngaiven in ei ni nek takin anlo hriet lema, khang laia inthawk khan lo ngaiven inla chu vawisuna ei buoina hai hi um kher naw nih. Kum 2009 a Global Tender an ko laia inthawk bek khan hang lo la inla chu ngaidan ha tamtak nei ngei tâng ei tih.
Ei ni rawiin chêngna tlak lova ei ngai laiin mi haiin ei ramah rangkachak (black gold) an la hung hmu pei ding chu ning a ta, chuleiin ei ram hausakna hai hi hriet le sawr dan ei inchûk nasa hle ha’ng a tih. Tipaimukh Hydro power project le thautui laksuokna sin an thaw tak tak pha chu ei lo ngaituo lawk naw ang bawkin a khawk khawm ei ngaituona khelah a nasa hle el thei a nih. Tulai khawvelin a mamaw em em power le thautui hmunkhata hang pe suok thei ram chu Sawrkar ta ding chung hausakna hnar hung niin hung hlutsak hle tâng an ta, tlanglo (jhuming cultivation) ei nei hai khawm hi thil rem chang ani zing ta dal thei a nih, hmathlir sei deu chu ngai a tih. Lo raw hai remchang zing ta naw nia, chu le inzawmin Global warming suonlamin tlanglo nei hai mi phal pek ta naw hai sien ei mipui haiin iem chang tâng an ta? Terrace cultivation hlak ei inhnik si nawh. Thautui chosuok ani chun seepage (thautui far rûk) lo thei lovin um a ta, boruok le tui hai suk pawrchein, mitnatna le vun natna hai khawm um thei bawk a nih.
India rama hnuoi sung hausakna (mineral) tamna tak Chota-Nagpur Plateau, hieng Jharkhand, Orissa hai khu ei enin , a ram mihaiin an hlawk pui bek nawh. Hieng lawma ram hausa, Khawpui dang chu hril lo, Delhi khawpuia mi suok (maid) tam lem hi khi laia inthawka hung an ni el dam hi ngaituo chun ei rama thautui laksuok hi a hatna ding tamtak um sien khawm ngaituo a suksei naw thei nawh. Ei rama thautui laksuok hi lo phal naw inla ei ta ding in a hatna ding iem um a ta? Sawrkar in hung thawlui sien ei dangzo dim? Ei dangzo si naw leh ieng ang chen am ei hlawkpui theina dinga kei kawi dan a um thei ti hai khawm ei huoitu haiin ngaituo sain hmalak a hun tah. Sawrkarin Environmental impact ngai pawimaw sienkhawm ei ni chun ei society a impact ding khawm ngaituo sain ei ram ta dinga a ha tak ding ei reng in ngaituo tlang a pawimaw takzet. Chuong ani naw chun ei mi thiem tamna, uihaphai ah uihapui luong huou huou zinga fur ruo sur tlawm leia lo kei thei lo zing ei la na, tlangrama lem chu ei resource hai hmang angkai dan ei thiemna ding hun a la sawt taluo. Ei ram hausakna hai hi hresuoka, hmang angkai dingin huoitu, inchuklaihai, mithiem hai le mitin mani theina kawng senga theitawp suo seng ei tiu. “Kan Ram hi Kan Rohlu” ti’n hang la seng ei tiu.
(New Delhi, 12th Sept. 2012)


No comments:

Post a Comment